Ẩm thực Cà Mau từ lâu đã nổi tiếng với những món ăn dân dã mà đậm đà bản sắc miền sông nước, và giữa vô vàn đặc sản ấy, gỏi ong non là cái tên khiến không ít thực khách tò mò lẫn thích thú. Không cầu kỳ về hình thức, món gỏi này chinh phục người ăn bằng sự kết hợp tinh tế giữa vị béo bùi của ong non và vị chua thanh, giòn mát của rau củ dân dã. 

Điểm đặc biệt về giống ong rừng U Minh

Có lẽ nhiều người đã từng nếm qua nhộng tằm, nhưng hiếm ai có cơ hội thưởng thức nhộng ong, đặc biệt là nhộng ong rừng U Minh, loài ong chỉ sinh sống trong rừng tràm và nổi tiếng với loại mật tự nhiên thơm ngon bậc nhất miền Tây. Ong rừng nơi đây sống hoàn toàn hoang dã, hút mật từ hoa tràm nở rộ mỗi mùa nước nổi, không qua bất kỳ tác động nuôi dưỡng nào của con người. Chính môi trường sinh sống đặc biệt ấy khiến ong U Minh cho mật đậm vị, thơm thoảng mùi tràm, và đặc biệt là nhộng ong cũng có hương vị bùi béo, thơm ngậy khác biệt hẳn so với các loài ong khác.

Mỗi lần vào rừng gác kèo lấy mật, người thợ may mắn tìm được tổ ong còn nguyên vẹn sẽ cẩn trọng cắt lấy phần bọng mật, sau đó chỉ lấy một ít nhộng non mang về, vừa đủ để chế biến, còn lại giữ lại để duy trì nòi giống ong. Bởi thế, nhộng ong rừng U Minh không chỉ quý bởi hương vị mà còn bởi sự giới hạn, hiếm có. Nhộng ong có thể chế biến nhiều món như xào, chiên, nấu cháo nhưng ngon nhất vẫn là làm gỏi. Với những ai đã một lần thử qua món gỏi nhộng ong, có lẽ hương vị ấy sẽ mãi lưu lại như một dấu ấn đặc trưng, khó trộn lẫn của đất rừng U Minh.

Hướng dẫn các bước làm món gỏi ong non rừng U Minh

Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu

Muốn có một đĩa gỏi nhộng ong U Minh ngon đúng điệu, bước đầu tiên chính là khâu chuẩn bị nguyên liệu thật chỉn chu và đầy đủ. Nguyên liệu chính là những con nhộng ong rừng còn trắng nõn, tròn mẩy, được chọn lọc kỹ từ những tổ ong mật trong rừng tràm U Minh sau mùa lấy mật. Kế đến là phần rau nền, thường là bắp chuối non hoặc sọ dừa được bào sợi mỏng, vừa tạo vị giòn mát, vừa giúp cân bằng vị béo từ nhộng ong. Rau thơm thì không thể thiếu húng quế, rau răm, lá hẹ, ngò gai. Gia vị đi kèm gồm có nước mắm ngon, đường cát trắng, tiêu xay, tỏi băm và một ít đậu phộng rang giã dập. Nếu muốn món gỏi thêm phần béo ngậy và lạ miệng, người ta còn dùng thêm nước cốt dừa, sả băm và tương hột xay để pha nước trộn.  

Bước 2: Sơ chế nhộng ong

Nhộng ong rừng là loại nguyên liệu rất tinh tế, chỉ cần sơ sẩy một chút trong lúc chế biến là hương vị sẽ không còn vẹn nguyên. Sau khi được lấy ra khỏi tổ, nhộng ong cần được nhúng nhanh vào nước sôi để làm sạch và khử mùi tanh nhẹ. Đừng để quá lâu vì sẽ làm nhộng bị mềm nhũn, mất độ săn tự nhiên. Khi nhộng đã ráo nước, bắc chảo lên bếp, cho một ít dầu ăn vào, phi thơm tỏi hoặc hành tím, rồi nhẹ tay thả từng con nhộng vào chảo. Lúc này, người nấu cần đảo nhanh tay, rắc thêm tí nước mắm ngon, đường cát và tiêu xay để nhộng thấm gia vị vừa phải. Quan trọng nhất là không được xào quá kỹ vì nhộng sẽ tóp lại, mất chất béo và độ mềm ngọt.  

Bước 3: Chuẩn bị phần rau trộn và nước gỏi

Rau trong món gỏi ong không chỉ làm nền mà còn đóng vai trò nâng đỡ hương vị, tạo sự cân bằng cho món ăn. Bắp chuối hoặc sọ dừa non sau khi bào sợi cần được ngâm ngay trong nước pha giấm đường để giữ độ giòn, làm dịu vị chát và giúp rau trắng, không bị thâm. Rau thơm như lá hẹ, rau răm, húng quế cần rửa sạch, để ráo và cắt khúc vừa ăn. Phần nước trộn gỏi được xem là linh hồn thứ hai của món ăn. Có thể làm theo cách truyền thống là pha nước mắm chua ngọt thật đậm đà, hoặc cầu kỳ hơn thì dùng hỗn hợp gồm tương hột xay, sả băm nhuyễn, nước cốt dừa và đậu phộng rang giã nhỏ.   

Bước 4: Trộn gỏi và trình bày món ăn 

Khi mọi nguyên liệu đã được chuẩn bị tươm tất, việc trộn gỏi đòi hỏi một chút kiên nhẫn và sự dịu dàng từ đôi tay người chế biến. Cho phần rau trộn và nhộng ong đã xào sơ vào một chiếc tô lớn. Rưới đều nước trộn gỏi lên trên rồi trộn thật nhẹ nhàng, chỉ đảo đều để các nguyên liệu thấm gia vị, tuyệt đối không bóp mạnh như với gỏi gà hay gỏi vịt vì nhộng ong rất dễ bị nát. Mùi thơm từ rau, vị béo của ong, cái chua nhẹ từ nước trộn quyện vào nhau khiến không gian như ngập tràn hương đồng cỏ nội. Sau khi trộn xong, bạn bày gỏi ra đĩa, rắc đậu phộng rang lên mặt, có thể điểm vài cọng rau thơm để món ăn vừa bắt mắt vừa quyến rũ. 

Bước 5: Thưởng thức món gỏi nhộng ong rừng U Minh

Món gỏi nhộng ong nên được ăn ngay sau khi vừa trộn xong để giữ trọn độ tươi mát và cái béo ngậy tự nhiên của nguyên liệu. Khi thưởng thức, thực khách sẽ cảm nhận rõ cái giòn thanh của bắp chuối, vị béo bùi của nhộng ong, mùi thơm nồng của các loại rau hòa quyện cùng thứ nước mắm vừa đậm đà vừa thanh nhã. Nếu ăn kèm với bánh tráng nướng hoặc bánh phồng, món gỏi lại càng trở nên hấp dẫn, mang đậm phong vị dân dã. 

Một số món ngon khác từ nhộng ong rừng U Minh

Không chỉ nổi tiếng với mật ong nguyên chất, rừng U Minh còn là cái nôi sản sinh ra nhiều món ăn độc đáo từ ong rừng, khiến thực khách say mê ngay từ lần đầu thưởng thức.

1. Cháo nhộng ong

Cháo nhộng ong là một trong những cách chế biến vừa đơn giản vừa giữ được trọn vẹn giá trị dinh dưỡng từ nhộng ong rừng U Minh. Người dân nơi đây thường nấu cháo ong vào những buổi chiều mưa se lạnh hay những ngày cần “tẩm bổ” cho người già, trẻ nhỏ. Gạo tẻ ngon được vo sạch, ninh nhừ trên bếp lửa cho đến khi hạt gạo mềm nhuyễn thì mới cho nhộng ong đã sơ chế kỹ vào nấu chung. Khi nhộng ong gặp nước sôi, chất béo trong cơ thể ong từ từ tan ra, quyện vào nước cháo làm dậy lên mùi thơm ngọt dịu tự nhiên, không cần thêm dầu mỡ. Để tăng vị, người nấu sẽ nêm nếm nước mắm ngon, tiêu xay, một ít hành lá thái nhỏ và gừng đập dập. 

2. Nhộng ong xào lá lốt 

Nếu như cháo nhộng ong mang đến cảm giác nhẹ nhàng, thì nhộng ong xào lá lốt lại là một món ăn đậm đà, đưa cơm và vô cùng bắt miệng. Nhộng ong sau khi được làm sạch sẽ được xào trên lửa lớn để giữ được độ béo mềm, không bị bở. Trong khi đó, lá lốt non được rửa sạch, thái vừa miếng, khi cho vào chảo xào chung sẽ tỏa ra hương thơm đặc trưng quyến rũ. Khi chế biến món này, người nấu cần đảo nhanh tay, nêm chút nước mắm ngon, tỏi phi vàng, một chút tiêu xay để tạo nên mùi vị đậm đà, cay nhẹ vừa đủ. Lá lốt dậy mùi, nhộng ong bùi bùi béo ngậy thấm đều gia vị, ăn cùng cơm trắng nóng là đúng chuẩn “cơm nhà” miền Tây. 

3. Nhộng ong chiên giòn 

Trong các món từ ong rừng U Minh, nhộng ong chiên giòn là món ăn vặt “gây nghiện” với bất kỳ ai từng thử qua, đặc biệt là với cánh mày râu thích nhâm nhi cùng ly rượu nhỏ bên bếp than hồng. Nhộng ong sau khi được sơ chế cẩn thận sẽ được để ráo, rồi tẩm nhẹ một lớp bột mỏng hoặc để nguyên con, sau đó thả vào chảo dầu nóng chiên đến khi vàng ruộm. Khi cắn vào, lớp vỏ giòn tan bên ngoài kết hợp cùng lớp nhân bên trong béo bùi, mềm mại tạo nên cảm giác thú vị, không hề ngấy. Món này thường được ăn kèm muối tiêu chanh hoặc nước mắm tỏi ớt để tăng thêm vị đậm đà.

4. Nhộng ong nướng mo cau 

Một trong những cách chế biến vừa độc đáo, vừa đậm chất “rừng” chính là món nhộng ong nướng trong mo cau hoặc lá chuối. Người dân U Minh thường lấy nhộng ong đã tẩm gia vị như nước mắm, tiêu, tỏi rồi gói lại bằng mo cau khô hoặc lá chuối tươi, sau đó đem đặt lên than hồng nướng từ từ. Khi mo cau bắt đầu cháy xém, mùi thơm từ nhộng ong bốc lên quyện cùng hương lá cháy khiến ai đứng gần cũng phải nuốt nước bọt. Nhộng ong bên trong vừa chín tới, phần mỡ quyện với gia vị tạo nên món ăn béo, thơm và ngọt lịm. Khi bóc lớp mo cau ra, nhộng ong vàng ươm tỏa hương hấp dẫn.

5. Rượu nhộng ong 

Ngoài những món ăn hấp dẫn, nhộng ong rừng U Minh còn được người dân sử dụng để ngâm rượu như một bài thuốc quý giúp bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực và phòng chống nhiều bệnh thường gặp. Cách ngâm cũng khá đơn giản nhưng đòi hỏi sự cẩn trọng. Nhộng ong non sau khi làm sạch sẽ được để ráo rồi ngâm trực tiếp với rượu gạo nồng độ cao, để nơi khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời. Một số người còn ngâm kèm với vài vị thuốc bắc hoặc sáp ong để tăng công dụng. Sau khoảng ba tháng trở lên, rượu sẽ chuyển sang màu vàng óng, có mùi thơm ngậy đặc trưng, uống vào cảm nhận vị ấm lan tỏa từ cuống họng đến toàn thân. 

Nhộng ong rừng U Minh không chỉ là món ăn độc đáo mà còn là biểu tượng ẩm thực gắn liền với đời sống của người dân vùng rừng tràm Cà Mau. Với hương vị béo ngậy, thơm dịu và giá trị dinh dưỡng cao, món ăn này đã trở thành niềm tự hào của miền đất cuối trời Tổ quốc.