Phở, ở mỗi vùng miền, đều mang theo một cách kể chuyện riêng: phở Hà Nội mộc mạc, phở Nam ngọt béo, còn ở Pleiku – giữa cao nguyên nắng gió – lại tồn tại một phiên bản đặc biệt đến mức người ăn lần đầu không khỏi thắc mắc vì sao gọi là phở, mà lại có… hai tô.

 

Phở khô Gia Lai, hay còn gọi là “phở hai tô”, không chan nước như phở truyền thống. Một tô gồm bánh phở khô trộn thịt, hành phi, rau thơm; tô còn lại là nước dùng nóng, trong, ngọt thanh từ xương hầm. Cách ăn xen kẽ giữa khô và nước – tưởng chừng lạ lẫm – hóa ra lại tạo nên một trải nghiệm vị giác trọn vẹn, đủ đậm mà không ngán.

 

Không chỉ là món ăn sáng phổ biến của người dân Pleiku, phở khô còn là dấu hiệu nhận diện đặc sản địa phương – một món ăn không cần cầu kỳ nhưng đủ để khiến người ta nhớ đến Gia Lai bằng cả vị giác lẫn cảm xúc.

Nguồn gốc về món phở khô Gia Lai 

Không ai biết chính xác phở khô bắt đầu từ quán nào, năm nào. Nhưng với người Pleiku, món ăn này đã tồn tại từ rất lâu – trước cả khi thành phố trở thành điểm đến du lịch, trước khi cái tên Gia Lai được gắn liền với một định danh ẩm thực trên bản đồ Việt Nam.

 

Trong điều kiện khí hậu cao nguyên – sáng se lạnh, trưa nắng gắt, mùa mưa ẩm, mùa khô hanh – một tô phở nước nóng hổi nhiều khi trở nên quá nặng, dễ ngấy, khó ăn vào những ngày oi. Từ đó, người dân địa phương nghĩ ra cách trộn riêng bánh phở với thịt và gia vị, giữ nước dùng trong tô riêng để ăn kèm. Cách làm này vừa giúp giữ độ dẻo của sợi phở, vừa giúp nước lèo không bị đục, vị không bị loãng – tiện lợi, dễ ăn và đặc biệt hợp với tiết trời Tây Nguyên.

 

Không giống những món ăn được sinh ra từ nhà hàng hay lễ hội, phở khô xuất phát từ nhu cầu thực tế trong đời sống thường nhật, rồi dần được nâng tầm, hoàn thiện, và trở thành món ăn phổ biến nhất nhì ở Pleiku. Dù là quán bình dân trong chợ hay quán gia truyền lâu năm trên phố, “phở hai tô” luôn giữ đúng cấu trúc đặc trưng: một tô khô – một tô nước – ăn xen kẽ, không hoà trộn, không thay thế.

 

Chính sự đơn giản, thực dụng nhưng tinh tế đó đã tạo nên bản sắc riêng cho phở khô Gia Lai – một món ăn không cầu kỳ về hình thức, nhưng có đủ chiều sâu để tồn tại lâu dài trong ký ức của người địa phương và những ai từng đến vùng đất này.

Cách ăn 'hai tô' – điểm khác biệt thú vị

Điều làm nên bản sắc riêng của phở khô Gia Lai không nằm ở nguyên liệu hay cách nấu cầu kỳ, mà ở cách ăn – một kiểu thưởng thức rất "Tây Nguyên": dứt khoát, mạch lạc, không hòa lẫn nhưng gắn bó chặt chẽ.

 

Một phần phở khô đúng kiểu luôn được phục vụ thành hai tô tách biệt: một tô là bánh phở trộn cùng thịt bò hoặc thịt gà xé, điểm thêm hành phi, rau thơm, nước sốt sánh nhẹ. Tô còn lại là nước dùng nóng, trong, ngọt thanh từ xương ống hầm lâu, rắc hành lá và tiêu. Sợi phở thường nhỏ, hơi dẻo, không bở, ăn vào có độ “nảy” nhẹ – khác biệt với phở Bắc vốn mềm, trơn, và phở Nam thiên về vị ngọt, sợi to.

 

Không chan nước vào phở, cũng không ăn hai tô lần lượt. Người Pleiku quen ăn một đũa phở khô, rồi húp một muỗng nước lèo – xen kẽ, từ tốn nhưng nhịp nhàng. Cái khô – đậm – thơm của sợi phở trộn làm nổi bật cái ngọt – thanh – dịu của nước dùng. Chính sự đối lập ấy khiến món ăn trở nên cân bằng, đủ vị mà không ngấy, đậm đà nhưng không nặng bụng.

 

 

Cách ăn ấy không chỉ là thói quen. Nó là một trải nghiệm – nơi mỗi thành phần được tôn trọng riêng, không trộn lẫn, nhưng chỉ khi đi cùng nhau mới tạo thành một tổng thể trọn vẹn. Cũng như chính vùng đất này: rõ ràng, rành mạch, mà vẫn đầy gắn bó.

Vị phở khô Gia Lai khiến người ta nhung nhớ

Không giống bất kỳ phiên bản phở nào ở các vùng miền khác, phở khô Gia Lai mang một cá tính rõ rệt: sợi nhỏ, hơi dai, thấm sốt; nước dùng trong, ngọt thanh, không béo; gia vị vừa vặn, không lạm dụng hành, tỏi hay chất tạo mùi. Chính sự tiết chế ấy khiến món ăn có chiều sâu: càng ăn càng thấy rõ từng lớp vị, không lấn át nhau, không vội vã.

 

Sợi phở được làm thủ công, phơi kỹ, nên khi trụng lên vẫn giữ được độ đàn hồi và mặt phẳng – không trơn trượt như bánh phở miền Bắc, cũng không bở mềm như phở miền Nam. Nước dùng ninh từ xương bò hoặc gà, thường không nêm đường, không váng mỡ – đủ nóng, đủ thơm, đủ thanh để nâng vị phần khô.

 

Phở bò thường được ưa chuộng hơn vì hợp với khẩu vị mạnh của người Tây Nguyên, nhưng nhiều nơi cũng có phiên bản gà xé – nhẹ nhàng hơn, thích hợp với khách du lịch hoặc người ăn ít dầu mỡ. Một số hàng hiện đại còn thêm trứng chần, da gà giòn, hay điều chỉnh nước sốt trộn cho nhẹ hơn, phù hợp với giới trẻ hoặc người ăn lần đầu.

Dù biến tấu ít nhiều, phở khô vẫn giữ được nguyên tắc cốt lõi: hai tô – hai cấu trúc – một trải nghiệm. Thứ tự, cách ăn, tỉ lệ vị đều phải hợp lý thì món ăn mới phát huy được đúng tinh thần của nó: đơn giản nhưng tinh tế, mộc mạc nhưng đầy chủ đích.

Một số quán tiêu biểu tại Pleiku

Phở khô không phải ở đâu cũng đạt đúng tinh thần “hai tô” như người dân Pleiku mong đợi. Có hàng giữ đúng cách làm truyền thống, có nơi điều chỉnh để chiều khẩu vị thực khách đa dạng hơn, đặc biệt là khách du lịch.

Một số quán được người địa phương nhắc đến nhiều có thể kể đến như: phở khô Ngọc Sơn – lâu đời, làm theo lối truyền thống với nước dùng trong, vị đậm, phục vụ nhanh; phở khô Hồng, nổi bật với sợi phở mềm vừa phải, hành phi thơm rõ, sốt trộn béo nhẹ; hoặc phở khô Tân Tân, vốn quen thuộc với giới trẻ vì cách bày trí hiện đại và topping linh hoạt. Ngoài ra, nhiều người dân vẫn chuộng những quán nhỏ trong chợ Pleiku, nơi món ăn được làm mỗi sáng, nguyên liệu chuẩn bị đơn giản nhưng hương vị ổn định theo năm tháng.

Dù chọn quán nào, điều quan trọng vẫn là cảm nhận sự tinh tế của món ăn ở cách chế biến – không quá cầu kỳ, nhưng từng chi tiết đều có lý do. Và nếu ăn đúng lúc – khi trời còn se lạnh, khói bốc lên từ tô nước dùng trong veo – bạn sẽ hiểu vì sao một món ăn giản dị như vậy lại có thể khiến người ta nhớ mãi.

Không cần trang trí cầu kỳ, cũng chẳng cần tạo hình lạ mắt, phở khô Gia Lai vẫn đủ sức khiến người ta nhớ đến Pleiku bằng chính hương vị và cấu trúc mộc mạc của nó. Một tô khô, một tô nước – hai thành phần riêng biệt nhưng không thể tách rời – chính là cách món ăn này thể hiện tinh thần đặc trưng của vùng đất: rõ ràng, rành mạch, nhưng gắn bó và tinh tế.

 

Đi đến Gia Lai, ăn một tô phở khô đúng vị, không đơn thuần là trải nghiệm ẩm thực, mà là một cách cảm nhận khí hậu, con người và nhịp sống cao nguyên. Món ăn ấy không cần kể nhiều, chỉ cần đúng lúc – một buổi sáng lành lạnh, một chiều ngập nắng, hay một lần ghé lại không hẹn trước – cũng đủ để ghi dấu một vùng đất trong trí nhớ, bằng một hương vị vừa thanh vừa đậm, vừa riêng vừa thân thuộc.