Tết Hàn Thực là gì?

Tết Hàn Thực còn được gọi là Tết Bánh trôi - Bánh chay, diễn ra vào ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Tết Hàn Thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất. 

Tết Hàn Thực năm 2024 là ngày 11 tháng 4, đây là dịp để con cháu, ông bà, cha mẹ quây quần bên nhau, cùng đi tảo mộ người đã khuất và sum họp trong bữa cơm gia đình. Mỗi gia đình sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để cúng gia tiên, lễ Phật, một số nơi còn có phong tục cúng Thần Hoàng để bày tỏ lòng biết ơn. 

Bánh trôi bánh chay - Nét đẹp ẩm thực Việt

Diễn giải ý nghĩa tên gọi Tết Hàn Thực trong đó Hàn là lạnh, Thực là đồ ăn. Vậy Hàn Thực ý chỉ thức ăn lạnh. Vừa hay bánh trôi, bánh chay là loại thức ăn nguội, có hương vị ngọt ngào, thanh mát, rất phù hợp để thưởng thức vào thời điểm nắng nóng như tháng 3 âm lịch.  

Bánh trôi, bánh chay đều được làm từ bột gạo, mang đậm văn hóa ẩm thực nền văn minh lúa nước của dân tộc. Hình ảnh những chiếc bánh trôi trắng tròn trịa được xếp cạnh nhau gợi nhớ đến bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ. Quá đó nhắc nhở về ý nghĩa của sự đoàn kết, đùm bọc và nhớ về cội nguồn.

Với sự phát triển của xã hội, bánh trôi, bánh chay đã được chế biến theo nhiều cách làm và hình dạng khác nhau. Bánh ở mỗi vùng miền lại mang nét đặc trưng riêng, tuy nhiên vẫn giữ được cách chế biến từ bột gạo và tôn vinh nét đẹp ẩm thực Việt.

Bánh trôi bánh chay ở miền Bắc

Hầu hết ở khu vực miền Bắc, bánh trôi bánh chay được làm theo kiểu truyền thống. Phần vỏ bánh trôi làm từ bột gạo mịn, bọc đường phèn ở giữa rồi nặn thành hình viên tròn nhỏ xinh. Sau khi nặn xong thả bánh vào luộc với nước sôi, đến khi bánh nổi lên mặt nước thì vớt ra ngoài là vừa chín tới. Chọn những viên bánh trôi đẹp bày ra đĩa, rắc thêm ít vừng và dừa sợi để trang trí và làm tăng vị thơm ngon cho bánh. 

Bánh chay thì được nặn thành hình tròn dẹt, không nhân (tùy nơi có cho thêm nhân đậu hoặc đường). Thả bánh trong nồi nước đang sôi, khi chín thì vớt ra bát. Phần nước chan vào bánh được làm từ nước đường, đun cùng bột sắn dây và ướp hương bưởi thơm mát. Chan nước đường vào bánh rồi rắc thêm chút vừng, dừa bào sợi và đậu xanh là có một bát bánh chay thơm ngon hoàn chỉnh.

Hầu hết các gia đình sẽ nấu thêm các loại chè hoặc bánh rán. Riêng các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, Bắc Ninh, người dân chỉ làm bánh trôi truyền thống, không làm thêm bánh chay hay nấu chè.

Ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn lại có cách làm bánh khá độc lạ. Vào Tết Hàn Thực, người dân nơi đây làm món bánh Coóng Phù. Bánh này có cách nặn giống bánh trôi nhưng chan thêm nước thưởng thức như bánh chay. Phần nước chan vào bánh được làm từ đường mía và gừng dập nhỏ, ngon hơn khi ăn nóng.

Bánh trôi bánh chay ở miền Trung

Tương tự như các tỉnh khu vực miền Bắc Bộ, món bánh trôi bánh chay ở miền Trung cũng được làm theo cách truyền thống nhất. Độ ngọt của nước đường chan bánh sẽ được gia giảm theo khẩu vị của từng gia đình.

Bánh trôi bánh chay ở miền Nam

Khác với khu vực miền Bắc và miền Trung, vào Tết Hàn Thực, người miền Nam sẽ làm món chè trôi nước. Chè trôi có nhiều điểm tương đồng với bánh chay ở miền Bắc. Tuy nhiên thay vì nặn hình tròn dẹt, bánh trong chè được nặn thành viên tròn như bánh trôi. 

Nhân bánh là đậu xanh tán nhuyễn với dừa khô, hành phi và đường. Phần nước được làm từ đường đun với gừng, dưới lên trên một lớp nước cốt dừa. Khi thưởng thức có hương vị thơm ngọt, béo ngậy. 

Mỗi vùng miền đều có cách chế biến và thưởng thức bánh trôi bánh chay khác nhau. Tuy vậy, các món bánh vẫn mang hình dáng tròn trịa của sự đoàn viên, giữ được vị dẻo thơm đặc trưng của bột gạo. Hy vọng dù xã hội ngày một phát triển và hiện đại hóa, những nét đẹp ẩm thực này vẫn sẽ được gìn giữ và lưu truyền đến những thế hệ sau.