Ninh Bình - mảnh đất nằm giữa đồng bằng châu thổ sông Hồng - không chỉ níu chân du khách bởi cảnh sắc thanh bình, mà còn bởi những lễ hội dân gian đậm đà bản sắc, nơi văn hóa dân tộc được thắp lên trong từng điệu hát, lời khấn, nét rước. Cùng SmartTravel, hãy về với Ninh Bình vào mùa lễ hội - khi vùng đất này khoác lên mình tấm áo cổ truyền, rộn ràng tiếng trống chiêng và thấm đẫm hồn quê Việt.

 

1. Lễ hội đền Trúc

Diễn ra từ mùng 6 đến mùng 10 tháng Giêng âm lịch, lễ hội đền Trúc tại thôn Quyển Sơn là một trong những lễ hội tiêu biểu, gắn liền với vùng đất linh thiêng và lịch sử hào hùng của Ninh Bình.

 

Đây là dịp để nhân dân tưởng nhớ công ơn của danh tướng Lý Thường Kiệt - vị anh hùng đã khắc ghi tên tuổi trong lịch sử dân tộc với chiến công lẫy lừng chống quân Tống, đồng thời là biểu tượng của lòng trung liệt, tài năng và tinh thần dân tộc. Trong không gian núi non trùng điệp và cảnh chùa cổ kính, lễ hội đền Trúc diễn ra với nhiều nghi thức trang nghiêm như rước kiệu, dâng hương, múa lân - sư - rồng và các trò chơi dân gian truyền thống. 

 

Mỗi năm, hàng ngàn du khách thập phương hành hương về đây để vừa dự hội, vừa chiêm bái và tìm về cội nguồn văn hóa dân tộc. Đền Trúc không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là nơi kết nối quá khứ - hiện tại, gợi nhắc lòng tự hào về một thời oanh liệt của lịch sử nước nhà.

2. Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn

Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn được tổ chức vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch tại thôn Đọi Tín. Đây là một trong những lễ hội độc đáo và có giá trị văn hóa - lịch sử sâu sắc nhất, mang đậm dấu ấn nông nghiệp và truyền thống dựng nước - giữ nước của dân tộc Việt.

 

Nguồn gốc lễ hội bắt đầu từ thời vua Lê Đại Hành, khi nhà vua đích thân xuống ruộng cày tịch điền nhằm khuyến khích sản xuất nông nghiệp, thể hiện tinh thần trọng nông, trọng dân. Đến nay, nghi lễ cày ruộng đầu năm vẫn được tái hiện trang trọng với sự tham gia của các vị lãnh đạo địa phương, trong không khí tưng bừng của lễ hội đầu xuân. 

 

Ngoài phần lễ chính, lễ hội còn có các hoạt động văn nghệ, trò chơi dân gian, hội thi cày giỏi, cấy giỏi,… tạo nên không gian rộn ràng, ấm cúng. Lễ hội Tịch điền không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên có công khai khẩn đất đai, mà còn truyền tải thông điệp sâu sắc về vai trò của nông nghiệp và sự gắn bó bền chặt giữa con người với thiên nhiên.

3. Lễ hội chùa Tam Chúc

Chùa Tam Chúc - được mệnh danh là “Hạ Long trên cạn” - không chỉ nổi tiếng bởi quy mô hoành tráng và kiến trúc kỳ vĩ, mà còn là điểm đến tâm linh linh thiêng, nơi diễn ra lễ hội lớn vào ngày 12 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Lễ hội chùa Tam Chúc thu hút hàng vạn du khách hành hương từ khắp mọi miền đất nước. 

 

Đây là dịp để người dân thành tâm cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, gia đạo bình yên và một năm mới hanh thông. Trong không khí đầu xuân, giữa núi non hữu tình, hồ nước tĩnh lặng và mây trời bảng lảng, du khách như được rũ bỏ những ưu phiền của năm cũ để đón nhận nguồn năng lượng tích cực từ cửa Phật. 

 

Lễ hội được tổ chức trang nghiêm với các nghi lễ truyền thống như dâng hương, tụng kinh, lễ Phật, cùng nhiều hoạt động nghệ thuật dân gian, văn hóa truyền thống. Lễ hội chùa Tam Chúc không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc mà còn là nơi gắn kết cộng đồng, hướng con người về sự thiện lành và lòng biết ơn trong cuộc sống.

4. Lễ hội đền Trần Thương

Từ ngày 18 đến 20 tháng 8 âm lịch, nhân dân tỉnh Ninh Bình lại nô nức tổ chức lễ hội đền Trần Thương để tưởng nhớ công lao to lớn của Quốc công Tiết chế Trần Hưng Đạo - vị anh hùng dân tộc có công đánh bại quân Mông - Nguyên ba lần vang dội trong lịch sử. 

 

Đền Trần Thương được xem là một trong những địa chỉ tâm linh nổi tiếng và linh thiêng bậc nhất Ninh Bình, gắn liền với huyền tích kho lương bí mật phục vụ cho cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Lễ hội diễn ra trong không khí trang nghiêm, với các nghi thức dâng hương, rước nước, tế lễ truyền thống và nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. 

 

Đây không chỉ là dịp để bày tỏ lòng biết ơn đối với Đức Thánh Trần và các bậc hào kiệt xưa, mà còn là cơ hội để thế hệ trẻ hiểu hơn về tinh thần đoàn kết, yêu nước và ý chí kiên cường của cha ông. Với giá trị lịch sử sâu sắc và sự quy tụ đông đảo của du khách thập phương, lễ hội đền Trần Thương trở thành điểm nhấn đặc biệt trong đời sống văn hóa tâm linh của vùng đồng bằng Bắc Bộ.

5. Lễ hội làng Dâu

Lễ hội làng Dâu được tổ chức vào ngày 15 tháng 2 âm lịch tại làng Mỹ Đôi là một trong những lễ hội tiêu biểu mang đậm dấu ấn hào hùng của vùng đất Ninh Bình. Đây là dịp để nhân dân trong vùng tưởng nhớ và tri ân ba vị anh hùng dân tộc: Ả Đào, Nguyễn Phương và Nguyễn Quế - những người đã có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược.

 

Lễ hội diễn ra trong không khí trang trọng, linh thiêng với các nghi lễ truyền thống như rước kiệu, tế lễ, dâng hương và các hoạt động biểu diễn văn nghệ, trò chơi dân gian. Qua mỗi nghi thức và câu chuyện được kể lại từ thế hệ trước, lễ hội như một lớp học lịch sử sống động, giúp người dân - đặc biệt là giới trẻ - thấm nhuần tinh thần yêu nước, lòng tự hào và biết ơn tiền nhân. 

 

Không chỉ là sự kiện mang tính chất tâm linh, lễ hội làng Dâu còn là nơi gắn kết cộng đồng, khơi dậy tình yêu quê hương đất nước và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống qua bao thế hệ.

6. Lễ hội đền Bà Đanh

Diễn ra vào tháng 2 âm lịch hàng năm tại chùa Bà Đanh, lễ hội đền Bà Đanh là một trong những nghi lễ đặc sắc của người dân Ninh Bình, mang đậm dấu ấn nông nghiệp cổ truyền. Đền Bà Đanh không chỉ nổi tiếng là “ngôi chùa vắng nhất Việt Nam” bởi cảnh sắc tĩnh lặng và thanh u, mà còn là nơi linh thiêng để người dân khấn cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, quốc thái dân an. 

 

Lễ hội thường mở đầu bằng nghi thức dâng hương long trọng, tiếp nối bằng các trò chơi dân gian như kéo co, đánh đu, hát đối đáp… trong không khí rộn ràng của mùa xuân. Chùa được bao quanh bởi núi non và sông Đáy thơ mộng, tạo nên một không gian hội đầy chất thiền, khiến mỗi bước chân hành hương đều trở nên nhẹ nhàng và thanh thản. 

 

Đến với lễ hội đền Bà Đanh, du khách không chỉ cảm nhận được nét đẹp tâm linh, mà còn thấy rõ sự gắn kết giữa tín ngưỡng nông nghiệp và đời sống văn hóa của cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ.

7. Lễ hội chùa Long Đọi Sơn

Tổ chức từ ngày 19 đến 21 tháng 3 âm lịch tại chùa Long Đọi Sơn, lễ hội chùa Long Đọi Sơn là một trong những sự kiện văn hóa tâm linh quan trọng, thu hút đông đảo tăng ni, phật tử và du khách thập phương về tham dự. Ngôi chùa được xây dựng từ thời Lý và được xem là biểu tượng tiêu biểu của nghệ thuật kiến trúc Phật giáo thời kỳ này.

 

Lễ hội được tổ chức nhằm tôn vinh Đức Phật, tưởng nhớ vua Lý Nhân Tông và bà Nguyên Phi Ỷ Lan - những người có công lớn trong việc xây dựng và phát triển ngôi chùa này. Nghi thức lễ hội diễn ra trang nghiêm với các phần dâng hương, lễ Phật, tụng kinh và thả đèn hoa đăng cầu nguyện cho quốc thái dân an, thế giới hòa bình. 

 

Bên cạnh phần lễ, phần hội cũng sôi động không kém với các hoạt động văn nghệ, triển lãm thư pháp, trò chơi dân gian,… tạo nên một không gian văn hóa phong phú. Đây là dịp để người dân và du khách cùng nhau chiêm bái, hướng về đạo lý từ bi, nhân ái và gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc.

8. Lễ hội đền Lảnh Giang

Lễ hội đền Lảnh Giang được tổ chức hai lần trong năm: từ ngày 18 đến 25 tháng 6 âm lịch và vào ngày 25 tháng 8 âm lịch tại thôn Yên Lạc. Đây là một trong những lễ hội cổ truyền có quy mô lớn, mang đậm yếu tố tín ngưỡng dân gian gắn liền với đời sống nông nghiệp của cư dân vùng châu thổ sông Hồng. 

 

Lễ hội nhằm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và thần linh che chở dân làng trước thiên tai, bão lũ. Tương truyền, đền Lảnh Giang là nơi thờ ba vị thủy thần - những vị thần bảo hộ cho vùng hạ lưu sông Hồng, nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt. 

 

Trong lễ hội, ngoài phần tế lễ trang trọng còn có các nghi thức rước nước, rước kiệu và các trò chơi dân gian độc đáo như đấu vật, bắt vịt, hát chèo,... tạo nên không khí náo nhiệt, vui tươi. Lễ hội đền Lảnh Giang không chỉ là một hoạt động tín ngưỡng mà còn là dịp để cộng đồng bày tỏ lòng biết ơn thiên nhiên, gắn kết tinh thần làng xã và truyền lại những giá trị văn hóa dân tộc cho thế hệ mai sau.

9. Hội thi thả diều làng Đại Hoàng

Diễn ra vào ngày rằm tháng 5 âm lịch tại làng Đại Hoàng - nơi nổi danh là quê hương của nhà văn Nam Cao - hội thi thả diều là một trong những nét văn hóa dân gian tiêu biểu, gắn liền với truyền thống nông nghiệp và tín ngưỡng phồn thực của người dân Ninh Bình. Đây là dịp để nhân dân địa phương cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất trời giao hòa sinh khí.

 

Điểm đặc biệt của hội thi là người tham gia thường mặc áo dài, đầu chít khăn, mang theo những cánh diều do chính tay mình làm, với hình dáng, màu sắc và âm thanh vô cùng đa dạng và sáng tạo. Khi những cánh diều căng gió bay vút lên trời cao, âm thanh vi vu của sáo diều như hòa cùng lời khấn nguyện của người dân gửi gắm đến trời đất. 

 

Hội thi thả diều không chỉ là một hoạt động văn hóa giàu tính nghệ thuật, mà còn thể hiện sâu sắc niềm tin dân gian vào sự kết nối giữa con người và thiên nhiên. Đây cũng là dịp để tôn vinh bàn tay tài hoa của người dân làng nghề và khơi dậy niềm tự hào văn hóa bản địa.

10. Hội vật võ Liễu Đôi

Từ ngày mùng 5 đến mùng 10 tháng Giêng âm lịch, làng Liễu Đôi, Ninh Bình lại vang lên tiếng trống dồn dập mở hội vật võ truyền thống. Đây là một lễ hội có từ lâu đời, nhằm tôn vinh Thánh Đoàn - vị thần có công đánh giặc giữ nước - đồng thời thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc Việt. 

 

Trong suốt những ngày hội, các hoạt động thi đấu vật, biểu diễn võ thuật như côn, kiếm, đao, quyền thuật diễn ra sôi nổi trên sân đình trong sự cổ vũ nồng nhiệt của hàng ngàn khán giả. Các đô vật đến từ nhiều địa phương khác nhau hội tụ về Liễu Đôi để so tài, không chỉ để giành giải thưởng mà còn thể hiện bản lĩnh, tinh thần kiên cường và niềm tự hào dân tộc. 

 

Ngoài phần võ thuật, lễ hội còn có các trò chơi dân gian như chọi gà, kéo co, bịt mắt đập niêu,... giúp không khí thêm phần náo nhiệt. Hội vật võ Liễu Đôi là nơi kết tinh giữa văn hóa dân gian và tinh thần yêu nước, tạo nên một dấu ấn đậm đà trong đời sống tinh thần của người dân Ninh Bình.

 

Lễ hội không chỉ là ký ức tập thể, mà còn là nhịp cầu nối giữa hôm nay và ngàn xưa, giữa con người với cội nguồn văn hóa. Qua hành trình khám phá những lễ hội truyền thống đặc sắc tại Ninh Bình, SmartTravel hy vọng đã mang đến cho bạn đọc không chỉ một chuyến đi, mà là một trải nghiệm văn hóa đầy chiều sâu và cảm xúc. Khi những sắc màu lễ hội dần khép lại, điều còn đọng lại trong lòng mỗi người là niềm tự hào về một bản sắc dân tộc vững bền - đang được gìn giữ, nâng niu trên từng nếp hội quê hương.