Giữa những món ăn cầu kỳ nơi phố thị, có đôi khi, người ta chỉ thèm được trở về với một thức quà mộc mạc – như hến xúc bánh đa ở vùng đất Đức Thọ (Hà Tĩnh). Không cần nhà hàng sang trọng, chẳng cần nguyên liệu đắt đỏ, món ăn ấy chỉ cần một rổ hến sông tươi rói, vài lát bánh đa giòn tan và đôi bàn tay tảo tần của người dân quê là đã đủ làm nên thứ hương vị níu chân biết bao du khách. Vị ngọt thanh của hến, cái giòn rôm rốp của bánh đa, mùi rau răm, hành phi thơm lừng hòa quyện trong một mẹt quà quê – giản dị thôi, nhưng chất chứa cả một trời thương nhớ.

Về với Đức Thọ, về với những buổi chiều lộng gió bên bờ sông La, hãy thử một lần ngồi bên hiên nhà hay gánh hàng nhỏ đầu chợ, để xúc từng thìa hến nóng hổi bằng miếng bánh đa quê, mà thấy lòng nhẹ tênh như được trở về trong ký ức tuổi thơ của chính mình.

Hến xúc bánh đa – Món ăn dân dã mà đặc sắc

Không phải cao lương mỹ vị, cũng chẳng cầu kỳ nguyên liệu, hến xúc bánh đa Đức Thọ chinh phục lòng người bằng chính sự chân thật và hài hòa trong từng hương vị. Món ăn này xuất phát từ những bữa cơm dân dã của người dân sống dọc bờ sông La – nơi con hến nhỏ bé trở thành nguồn thực phẩm quý, sạch và giàu dinh dưỡng.

 

Hến ở Đức Thọ là loại hến sông, con nhỏ nhưng thịt chắc, ngọt tự nhiên. Khác với hến ở nhiều vùng khác, hến sông La thường được ngư dân cào thủ công vào sáng sớm, lựa kỹ từng con, ngâm trong nước vo gạo cho nhả sạch bùn cát rồi mới đem đi đãi lấy ruột. Chính nhờ môi trường nước trong, chảy xiết và không bị ô nhiễm nên hến nơi đây giữ được độ tươi, vị ngọt thanh rất đặc trưng.

Bánh đa – người bạn đồng hành của hến – cũng không phải loại công nghiệp phổ biến, mà thường là bánh đa nướng thủ công từ gạo quê, đôi khi còn pha thêm vừng đen, lạc hoặc mè trắng cho thêm dậy vị. Bánh được nướng trên bếp than vừa tay để giòn rụm mà không cháy, mang mùi thơm bùi nhẹ – giữ trọn cái hồn của hạt gạo quê.

 

Cái đặc sắc của món ăn không chỉ nằm ở nguyên liệu, mà còn ở cách ăn. Không dùng thìa, không cần đũa – chỉ một miếng bánh đa được bẻ làm “muỗng xúc” và đưa thẳng lên miệng, người ăn cảm nhận được sự hòa quyện đầy sống động giữa cái ngọt thanh của hến, cái thơm nồng của hành phi, rau răm, và cái giòn tan của bánh – tất cả tạo nên một bản giao hưởng vị giác mộc mạc mà khó quên.

Cách chế biến hến xúc bánh đa đúng điệu

Để có được một mẹt hến xúc bánh đa chuẩn vị Đức Thọ, người chế biến phải dành sự kiên nhẫn và công phu ngay từ khâu đầu tiên – chọn hến. Hến thường được cào vào sáng sớm từ các nhánh sông nhỏ, nước trong và nhiều phù sa. Sau khi đem về, hến được ngâm trong nước vo gạo hoặc nước muối loãng khoảng vài giờ để nhả sạch bùn cát. Tiếp đó, người ta luộc hến vừa chín tới, tách lấy phần thịt, giữ lại phần nước luộc trong để dùng làm gia vị xào.

Khâu xào hến là nơi thể hiện sự khéo léo của người nấu. Trên chảo nóng, hành tím thái mỏng được phi thơm bằng chút dầu ăn hoặc mỡ lợn cho dậy mùi. Hến được cho vào đảo đều tay, thêm một ít nước luộc hến để giữ độ ngọt tự nhiên, nêm nếm vừa phải với nước mắm, hạt tiêu, ớt tươi và đặc biệt không thể thiếu rau răm thái nhỏ – thứ gia vị làm nên bản sắc của món ăn này. Hến phải được xào chín tới, không khô, không ra nước, và vẫn giữ được độ dai mềm quyện trong mùi thơm nồng đượm.

Về phần bánh đa, người dân Đức Thọ thường dùng loại bánh đa được nướng thủ công từ gạo quê. Bánh được nướng trên than hồng cho đến khi vàng giòn, bẻ nhẹ phát ra tiếng “rắc” đặc trưng. Có nơi còn cho thêm vừng, mè hoặc đậu phộng giã để tăng hương thơm và độ bùi.

Món ăn khi dọn lên thường được bày trên mẹt tre lót lá chuối, với một đĩa hến nóng hổi ở giữa, xung quanh là bánh đa, rau sống và đôi khi có kèm chén nước mắm tỏi ớt pha loãng. Không cần dao kéo hay dụng cụ ăn uống, người ta bẻ một miếng bánh đa, xúc lấy phần hến xào, đưa lên miệng – cảm nhận vị mặn mà, béo thơm và giòn tan lan tỏa nơi đầu lưỡi. Đó chính là cách ăn mộc mạc nhưng đầy thi vị, lưu giữ tinh thần ẩm thực truyền thống của người Hà Tĩnh xưa nay.

Trải nghiệm thưởng thức như người bản địa

Để thưởng thức đúng chất hến xúc bánh đa Đức Thọ, không gì bằng được ngồi bên một quán nhỏ ven sông, hay đơn giản là trong một gian bếp quê giữa buổi chiều thanh vắng. Không bàn ghế kiểu cách, không trình bày cầu kỳ – chỉ là một chiếc mẹt tre, vài tấm lá chuối lót dưới, hến nóng hổi được bày bên cạnh bánh đa bẻ nhỏ, thêm ít rau sống và một chén nước mắm pha loãng – thế là đủ cho một bữa ăn đậm tình quê.

Người Đức Thọ không ăn vội. Họ vừa ăn vừa chuyện trò, vừa nhẩn nha nhai từng miếng bánh đa giòn rụm xúc đầy hến, vừa hít hà vị cay nhẹ của tiêu, cái thơm nồng của rau răm quyện trong lớp mỡ hành phi thoảng bay. Miếng bánh đa không chỉ là chiếc thìa, mà còn là một phần của món ăn, vừa mang chức năng xúc, vừa tạo nên chất giòn tan độc đáo khiến cho mỗi lần thưởng thức là một lần thỏa mãn cả vị giác lẫn cảm xúc.

Có những buổi sáng sớm khi chợ quê còn lác đác người qua lại, một gánh hàng nhỏ bên góc chợ bày sẵn mẹt hến, đôi ba rổ bánh đa, nồi hành phi thơm nức. Người ta dừng lại, gọi một phần hến xúc bánh đa, ngồi xuống chiếc ghế nhựa cũ, thong thả ăn giữa tiếng chim hót và hơi sương còn vương trên mái lá. Cũng có khi là chiều tà, bên hiên nhà ai đó, mùi hến xào bốc khói nghi ngút, cả nhà quây quần bên mẹt bánh – gắp, xúc, cười nói rôm rả.

Chính cái cách ăn không cầu kỳ ấy mới khiến hến xúc bánh đa trở thành món ăn không chỉ ngon mà còn chứa đựng cảm xúc, làm nên một phần hồn cốt trong đời sống ẩm thực của người dân Đức Thọ. Với du khách, đó không chỉ là một trải nghiệm vị giác, mà còn là cách để hiểu, để cảm, để kết nối với vùng đất và con người nơi đây.

Gợi ý địa điểm thưởng thức hến xúc bánh đa ở Đức Thọ

Đến với Đức Thọ – mảnh đất bên dòng sông La thơ mộng – du khách sẽ không khó để bắt gặp những nơi bán hến xúc bánh đa giản dị mà đầy quyến rũ. Món ăn này thường không xuất hiện trong thực đơn của các nhà hàng sang trọng mà "ẩn mình" nơi những gánh hàng rong, quán nhỏ đầu chợ, hay đôi khi đơn giản chỉ là một chiếc mẹt bày ra ngay hiên nhà, phục vụ vài ba khách quen chiều muộn.

Nếu có dịp dạo quanh khu chợ Đức Thọ vào buổi sáng sớm, bạn có thể dễ dàng bắt gặp các bà, các chị bày sẵn rổ hến đã xào thơm nức, bên cạnh là những tấm bánh đa vàng giòn vừa mới nướng. Họ bán không nhiều, mỗi ngày chỉ vài mẻ hến, nhưng đảm bảo hến tươi, ngon, được cào từ sông vào sáng tinh mơ. Ăn tại chỗ, hoặc xin gói mang đi đều được – và dù ăn thế nào, vị ngon vẫn giữ nguyên vẹn.

Ngoài chợ, những quán nhỏ nằm rải rác quanh thị trấn Đức Thọ hoặc dọc theo các con đường ven sông cũng là điểm dừng chân lý tưởng. Không gian bình dị, yên tĩnh, đôi khi chỉ là một quán lá đơn sơ với vài bộ bàn ghế gỗ cũ, nhưng chính sự mộc mạc ấy lại khiến món ăn thêm phần trọn vẹn. Có nơi còn phục vụ hến xúc bánh đa theo kiểu gia đình – người chế biến vừa xào hến vừa trò chuyện với khách, thân tình như thể đã quen từ lâu.

Nếu may mắn, du khách còn có thể được người dân mời về nhà, cùng ngồi bên bếp lửa, bẻ bánh xúc hến trong tiếng cười rôm rả và những câu chuyện quê nồng đượm tình người. Những trải nghiệm như thế, dù đơn sơ, lại đọng lại rất lâu trong ký ức của người từng ghé qua mảnh đất này.

Những lưu ý để có những trải nghiệm trọn vẹn ẩm thực tại Hà Tĩnh 

Để thưởng thức hến xúc bánh đa Đức Thọ một cách trọn vẹn nhất, du khách nên ghé thăm vào khoảng tháng 4 đến tháng 8 – thời điểm nước sông trong, hến mập, bánh đa nướng thơm, và trời nắng ráo thuận tiện cho việc di chuyển lẫn khám phá.

Buổi sáng sớm hoặc xế chiều là hai thời điểm lý tưởng để ăn hến xúc bánh đa. Sáng, món ăn giúp khởi đầu nhẹ bụng, tinh thần sảng khoái. Chiều, khi trời dịu mát, hến xào vừa dọn lên còn nóng hổi, ăn kèm bánh đa giòn sẽ cho trải nghiệm hương vị trọn vẹn hơn.

Nếu đi từ trung tâm Hà Tĩnh, bạn có thể di chuyển bằng xe máy, ô tô cá nhân hoặc taxi, chỉ mất khoảng 30–40 phút để đến trung tâm xã Đức Thọ. Đường đi khá dễ, phong cảnh hai bên thơ mộng, thích hợp để vừa đi vừa “săn” ảnh đồng quê.

Khi tìm quán, hãy để ý những nơi đông người dân địa phương, nhất là phụ nữ trung niên và người già – họ thường là “thực khách trung thành” của những hàng ngon. Đừng ngại hỏi đường hoặc trò chuyện với người bán – người Đức Thọ vốn chân chất, thân thiện, sẵn lòng chỉ bạn tới đúng chỗ.

Cuối cùng, hãy mang theo tinh thần trải nghiệm, đừng kỳ vọng vào không gian sang trọng, mà hãy để ý đến cái tình trong món ăn, cái hồn trong hương vị, và cái duyên của mảnh đất đã nuôi dưỡng món đặc sản độc đáo này.

Giữa muôn vàn món ngon ba miền, hến xúc bánh đa Đức Thọ không cần ồn ào quảng bá, vẫn đủ sức in dấu trong lòng những ai từng một lần thưởng thức. Đó là món ăn mang hương vị của dòng sông La hiền hòa, của ruộng đồng bãi bồi, của đôi bàn tay cần mẫn và tấm lòng chân chất của người dân quê Hà Tĩnh. Giản dị, mộc mạc nhưng chứa đựng chiều sâu văn hóa – hến xúc bánh đa không chỉ là một món ăn, mà còn là mảnh ký ức quê nhà, là lời mời gọi tha thiết gửi đến những lữ khách muốn tìm về một miền đất vừa đậm đà, vừa dịu dàng như chính cái vị của con hến xào trên chiếc bánh đa giòn tan ngày gió nhẹ.

Và nếu một ngày bạn có dịp ghé qua Đức Thọ, đừng quên ngồi xuống bên mẹt hến nóng hổi, bẻ nhẹ miếng bánh đa, xúc một chút yêu thương của đất trời Hà Tĩnh – để thấy, đôi khi hạnh phúc đến từ những điều đơn sơ nhất.