Trên vùng đất Thạch Bằng lộng gió, nơi biển cả vỗ về suốt bốn mùa và lòng dân luôn khắc ghi ân nghĩa, lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi hiện lên như một điểm hẹn linh thiêng giữa hiện tại và quá khứ. Mỗi độ tháng Năm âm lịch, từng dòng người lại nô nức tìm về bên mái đền rêu phong, thành kính thắp nén nhang tưởng niệm người tướng tài đã tận trung báo quốc, lấy thân mình giữ gìn biên cương phía Nam thời Lê sơ.

Không chỉ là một lễ hội dân gian mang đậm sắc thái tâm linh – lịch sử, đây còn là dịp để cộng đồng nhắc nhớ công lao tiền nhân, giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ hôm nay, và thắp lên ngọn lửa truyền thống bền vững giữa vùng quê biển Hà Tĩnh. Trong tiếng trống tế vang vọng, khói hương nghi ngút và những trò hội làng tưng bừng, người ta không chỉ tưởng niệm một anh hùng, mà còn tạc dạ một tinh thần trung liệt vượt thời gian.

Vài nét về Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi và ngôi đền lịch sử

Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi – một trong những danh tướng kiệt xuất của triều Lê sơ – là cháu ruột của Lê Lợi và người có công lớn trong công cuộc bảo vệ, mở mang bờ cõi phương Nam sau khởi nghĩa Lam Sơn. Dưới thời vua Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông, ông từng được giao trấn thủ vùng biên viễn phía Nam – từ Nghệ An đến Thuận Hóa – bằng tài thao lược và đức độ, ông đã giữ vững lòng dân, ổn định biên cương, khiến giặc phương Nam phải khiếp sợ.

Năm 1446, khi đang trên đường tiến quân đi dẹp loạn ở phương Nam, Lê Khôi không may lâm bệnh nặng và mất tại cửa biển Vũng Áng, nay thuộc địa phận xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Trước sự ra đi đột ngột của ông, triều đình vô cùng thương tiếc, phong tặng ông danh hiệu “Chiêu Trưng Đại vương”, lập đền thờ ngay tại nơi ông trút hơi thở cuối cùng để tưởng nhớ công lao.

Ngôi đền – mang tên đền Chiêu Trưng – được nhân dân địa phương gìn giữ qua nhiều thế kỷ, trở thành một trong những công trình tâm linh – lịch sử có giá trị bậc nhất của Hà Tĩnh. Với kiến trúc cổ kính, nằm quay mặt ra biển khơi mênh mông, đền không chỉ là chốn linh thiêng để tưởng niệm một vị tướng tài ba, mà còn là biểu tượng của lòng trung hiếu, của đạo lý “uống nước nhớ nguồn” ăn sâu trong nếp nghĩ người Việt.

Ngày nay, đền Chiêu Trưng đã được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp Quốc gia, và trở thành điểm đến tâm linh không thể thiếu mỗi mùa lễ hội đầu tháng 5 âm lịch – nơi người dân và du khách cùng hướng lòng về một con người đã sống trọn với nghĩa nước non.

Thời điểm và không gian lễ hội

Lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi được tổ chức hằng năm từ ngày 30 tháng 4 đến mùng 2 tháng 5 âm lịch, trong đó ngày chính lễ là mùng 1 tháng 5 – đúng ngày mất của vị tướng trung liệt. Đây là thời điểm đầu hè, khi biển Lộc Hà lặng gió, trời trong và thiên nhiên đang vào độ rực rỡ. Không khí lễ hội vì thế vừa mang sắc thiêng liêng tưởng niệm, vừa ngập tràn sức sống của một mùa mới khởi đầu.

Không gian lễ hội trải dài từ khu vực đền Chiêu Trưng – nơi đặt linh vị của Lê Khôi – đến khuôn viên đình làng, bãi biển phía trước và các tuyến đường trong xã Thạch Bằng. Đền nằm tựa lưng vào cánh rừng nhỏ, mặt hướng ra biển lớn, trong thế phong thủy “lưng tựa núi – mặt hướng thủy”, tạo nên cảm giác trang nghiêm, tĩnh tại mà hùng vĩ. Dưới bóng cây cổ thụ rợp mát, từng đoàn người hành hương lặng lẽ dâng hương, thành kính tưởng niệm, như đang trở về với chính cội nguồn lịch sử của dân tộc.

Trong ba ngày diễn ra lễ hội, Thạch Bằng trở thành một làng hội đúng nghĩa. Cờ phướn giăng rợp đường làng, tiếng trống tế ngân vang giữa không gian biển trời lồng lộng. Mỗi nẻo đường đều đón người về dự hội – từ người dân trong vùng, bà con xa quê trở về, đến du khách thập phương. Tất cả tạo nên một bức tranh lễ hội dung dị mà xúc động, nơi lòng tri ân quá khứ hòa vào nhịp sống hiện tại giữa một miền quê luôn nặng nghĩa với người xưa.

Trong lễ hội gồm có những phần nào?

Lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi là một trong số ít lễ hội vùng biển Trung bộ còn giữ nguyên được cấu trúc lễ nghi cổ truyền, mang đậm tinh thần tưởng niệm và biết ơn. Những nghi thức diễn ra trong không gian linh thiêng của đền không chỉ khơi dậy lòng thành kính trong từng người tham dự, mà còn thể hiện sự trân trọng di sản văn hóa – lịch sử của cả một cộng đồng.

1. Lễ yết cáo – Mở đầu trang trọng cho ngày hội

Lễ yết cáo được tổ chức vào chiều 30 tháng 4 âm lịch, nhằm trình báo với Chiêu Trưng Đại vương và chư vị tiền hiền về việc tổ chức lễ hội. Trong ánh chiều buông, không gian đền chìm trong khói hương nhè nhẹ, bài khấn cổ vang lên trang nghiêm giữa tiếng mõ nhịp đều, tạo nên một bầu không khí trầm mặc, linh thiêng. Đây là nghi thức mở đầu cho chuỗi lễ chính, mang ý nghĩa xin phép thần linh được tái hiện lại truyền thống thiêng liêng của dân tộc.

2. Lễ rước nước – Kết nối linh khí trời – biển

Sáng mồng 1 tháng 5 âm lịch, nghi thức lễ rước nước diễn ra – một nét đặc trưng hiếm thấy trong các lễ hội miền Trung. Đoàn rước gồm các bô lão, trai tráng mặc áo dài, đội khăn xếp, tay cầm cờ phướn, lư hương, long đình… nối dài từ đền ra tận bãi biển. Tại đây, họ lấy nước biển sạch – biểu trưng cho linh khí đại dương – mang về dâng lễ tại đền.

Nước biển không chỉ là nguồn sống của cư dân ven biển, mà còn mang ý nghĩa tinh thần – như lời nhắc rằng, vị tướng trung liệt đã hóa thân vào sông núi, biển trời, mãi mãi chở che cho dân lành xứ sở.

3. Lễ đại tế – Giờ phút linh thiêng của lòng tri ân

Lễ đại tế được cử hành vào giờ Thìn ngày chính lễ, với đầy đủ các nghi thức truyền thống: dâng hương, dâng lễ vật, đọc chúc văn, lễ bái, lễ nhạc... Đặc biệt, bài văn tế Chiêu Trưng Đại vương được đọc trang nghiêm, chứa đựng những lời lẽ đầy thành kính, khắc họa công lao và khí phách của một bậc trung thần đã lấy thân mình giữ nước.

Khi tiếng trống tế cất lên, cả không gian như lắng lại – nhịp lòng của trăm người bỗng cùng hòa vào một nhịp: nhịp tri ân. Dù là dân làng hay du khách, ai nấy cũng cúi đầu mặc niệm, tưởng nhớ một người đã khuất nhưng tinh thần còn sống mãi trong hồn sông núi.

4. Lễ rước thần ra biển – Gửi gắm lòng trung vào sóng cả

Khép lại chuỗi nghi lễ là lễ rước thần ra biển – nghi thức mang đậm bản sắc vùng duyên hải. Sau lễ tế, bài vị của Chiêu Trưng Đại vương được đưa xuống bãi biển trên kiệu vàng, đi giữa tiếng nhạc lễ rộn ràng và dòng người đưa tiễn thành kính. Tại mép nước, hương hoa, lễ vật được thả theo sóng – như gửi đi một lời tri ân sâu thẳm, nối đất liền với biển cả, nối đời nay với những người đã hóa thân vào lịch sử.

Phần hội – Không khí tưng bừng giữa làng quê ven biển

Sau phần lễ trang nghiêm, không khí lễ hội bừng sáng với hàng loạt hoạt động mang tính truyền tải ý nghĩ văn hóa cao đối với mọi người. Các trò chơi dân gian như kéo co, đấu vật, cờ người, đẩy gậy diễn ra sôi nổi trên sân đình, mang đến tiếng cười và sự gắn kết cộng đồng.

Không thể thiếu là các cuộc thi thả diều, đọc thơ, giao lưu ví giặm, tái hiện nét văn hóa đặc trưng của xứ Nghệ. Xung quanh khu vực đền là gian hàng ẩm thực và hội chợ quê rộn ràng, bày bán bánh nậm, kẹo cu-đơ, hải sản khô, nước mắm… góp phần tạo nên không khí hội làng đậm đà bản sắc.

Lễ hội vì thế không chỉ là nơi tưởng nhớ người xưa, mà còn là dịp để người nay cùng nhau sẻ chia niềm vui, kết nối thế hệ qua những nét đẹp truyền thống.

Trải nghiệm dành cho du khách

Tham gia lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi là cơ hội để du khách không chỉ được hòa mình vào một không gian lễ nghi trang nghiêm, mà còn trực tiếp cảm nhận tinh thần trung nghĩa – hiếu đạo của người dân Hà Tĩnh qua từng nghi lễ, từng lời khấn vọng trời.

Bạn có thể tản bộ dưới tán cây rợp bóng quanh đền, lắng nghe tiếng sóng biển hòa với tiếng trống tế, cảm nhận sự giao thoa giữa thiêng liêng và đời thường. Tham gia các trò chơi dân gian, thưởng thức đặc sản địa phương, trò chuyện với người dân bản xứ – tất cả tạo nên một hành trình khám phá vừa sâu sắc, vừa gần gũi.

Đặc biệt, đây còn là dịp lý tưởng để kết hợp tham quan các điểm đến lân cận như biển Thạch Hải, đền Cả, hay kéo dài hành trình về phía Nam tới khu du lịch Thiên Cầm – hoàn thiện chuyến đi văn hóa kết hợp nghỉ dưỡng giữa lòng miền Trung nắng gió.

Hướng dẫn di chuyển đến đền Chiêu Trưng

Đền Chiêu Trưng tọa lạc tại xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh – cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh khoảng 15km. Với vị trí ven biển, đường đi đến đền khá dễ dàng và đẹp mắt, đặc biệt vào mùa hè nắng nhẹ, gió biển mát rượi.

1. Từ TP. Hà Tĩnh

– Xe máy hoặc ô tô cá nhân: Di chuyển theo hướng đường quốc lộ 281 hoặc đường ven biển Thạch Bằng – chỉ mất khoảng 25 phút.
– Taxi hoặc xe công nghệ: Dễ gọi tại trung tâm thành phố, phù hợp cho nhóm nhỏ hoặc khách đi theo gia đình.

2. Từ các tỉnh thành khác

– Từ TP. Vinh (Nghệ An): Đi ô tô hoặc xe khách về TP. Hà Tĩnh (khoảng 50–60km), sau đó tiếp tục đi taxi hoặc xe máy đến đền.
– Từ các tỉnh phía Nam: Có thể di chuyển bằng tàu hỏa hoặc xe giường nằm đến Hà Tĩnh, hoặc qua sân bay Vinh nếu đi đường hàng không, sau đó kết nối đường bộ đến Lộc Hà.

3. Một số lưu ý khi đến đền

– Du khách không phải lo về vấn đề đỗ xe vì có bãi trông giữ rất lý tưởng.
– Nên đến vào buổi sáng sớm để kịp tham dự nghi lễ chính, tránh nắng gắt buổi trưa.
– Có thể kết hợp tham quan biển Xuân Hải, làng chài Thạch Kim, hoặc nghỉ dưỡng ngắn ngày tại các homestay ven biển gần đó.

Lưu ý khi tham gia lễ hội

– Mặc trang phục lịch sự, kín đáo, đặc biệt khi vào đền và tham gia nghi lễ.
– Giữ trật tự, không chen lấn trong các nghi thức rước và tế lễ.
– Bảo quản tư trang cá nhân, tránh mang theo đồ vật có giá trị khi đi đông người.
– Giữ gìn vệ sinh chung, không xả rác tại khuôn viên đền và bãi biển.

Lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi không chỉ là dịp tưởng nhớ một bậc trung thần đã hiến trọn đời mình cho nước nhà, mà còn là khoảnh khắc để hậu thế lắng lại giữa những bộn bề hiện đại, hướng về cội nguồn dân tộc. Trong tiếng trống lễ ngân xa, giữa sóng biển Thạch Bằng mênh mang, lễ hội là nhịp cầu nối quá khứ và hiện tại, là minh chứng cho tinh thần “trung – hiếu – nghĩa” chưa bao giờ phai mờ trong lòng người Việt.

Về với đền Chiêu Trưng mùa hội, không chỉ để dâng nén hương tri ân, mà còn để thắp lên trong lòng mình một ngọn lửa – ngọn lửa gìn giữ truyền thống, ngọn lửa của lòng biết ơn và niềm tự hào mang tên: lịch sử.