Đắk Lắk là một vùng đất còn nguyên nét hoang sơ, nơi thiên nhiên và văn hóa giao hòa trong từng nhịp sống, là lời mời gọi dịu dàng nhưng đầy mê hoặc. Tại đây, Lễ hội Đầm Ô Loan, một sự kiện độc đáo diễn ra vào mỗi độ xuân về chính là điểm dừng chân lý tưởng để bạn khám phá hồn vía của miền biển, cảm nhận nhịp thở của cộng đồng ngư dân và thả hồn theo từng mái chèo, câu hò vang vọng giữa sóng nước bao la.

1. Đầm Ô Loan – Viên ngọc xanh giữa thiên nhiên

Ẩn mình dưới chân đèo Quán Cau, Đầm Ô Loan là một trong những thắng cảnh nên thơ và trầm mặc bậc nhất của vùng đất này. Nằm tại xã An Hiệp, cách trung tâm thành phố khoảng 22 km về phía Bắc, nơi đây nổi tiếng bởi vẻ đẹp sơn thủy hữu tình và mang trong mình một chiều sâu văn hóa đặc biệt. Vào ngày 27 tháng 9 năm 1996, Đầm Ô Loan đã được công nhận là Di tích thắng cảnh cấp quốc gia, minh chứng cho giá trị tự nhiên lẫn tinh thần mà vùng đất này sở hữu.

Du khách khi đặt chân đến đầm được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của mặt nước xanh thẫm, phản chiếu mây trời, có cơ hội khám phá một phần linh hồn của cư dân miền biển Trung Bộ thông qua lễ hội truyền thống độc đáo diễn ra hằng năm tại đây.

Hồn biển Xứ Nẫu trong lễ hội cầu ngư Đầm Ô Loan

Lễ hội Đầm Ô Loan là một sự kiện văn hóa dân gian đặc sắc, có từ lâu đời, gắn liền với đời sống tinh thần của ngư dân vùng biển Tuy An. Được tổ chức vào đầu năm mới, thường rơi vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, lễ hội mang ý nghĩa cầu ngư tức là cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, biển yên sóng lặng, tôm cá đầy ghe, người dân làm ăn phát đạt, cuộc sống no đủ, hạnh phúc.

Lễ hội còn là dịp để cộng đồng gắn kết, cùng nhau bày tỏ lòng thành kính với biển cả, người mẹ bao dung đã nuôi sống bao thế hệ. Chính sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng dân gian và hoạt động cộng đồng đã khiến lễ hội này mang đậm bản sắc địa phương trở thành điểm đến thu hút du khách muốn khám phá “hồn quê” miền biển theo cách gần gũi và chân thật nhất.

2. Lễ hội Đầm Ô Loan – Khoảnh khắc linh thiêng nơi Đầm Ô Loan

Giữa tiết trời se lạnh của mùa xuân phương Nam, khi những cánh mai vàng còn vương sắc Tết trên nếp nhà làng chài ven đầm, Lễ hội Đầm Ô Loan lặng lẽ nhưng trang nghiêm bước vào thời khắc thiêng liêng nhất trong năm. Diễn ra định kỳ vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, lễ hội là điểm hẹn văn hóa không thể thiếu trong đời sống tâm linh của cư dân Tuy An, đồng thời là cơ hội tuyệt vời để du khách hòa mình vào không gian lễ hội dân gian đậm chất biển.

Dù phần hội tưng bừng thường được biết đến rộng rãi hơn, nhưng phần lễ mới chính là cội nguồn linh hồn của lễ hội này. Từ ngày mùng 6 Tết âm lịch, các bậc cao niên và ngư dân kỳ cựu trong làng sẽ tổ chức các nghi thức cúng tế trang trọng tại đình làng hoặc Lăng Ông, nơi thờ Cá Ông, vị thần biển trong tín ngưỡng truyền thống. Tương truyền, Cá Ông (cá voi) là linh vật thiêng liêng, thường cứu ngư dân khi gặp nạn giữa khơi xa, nên được tôn thờ như một “Nam Hải đại tướng quân” biểu tượng của sự che chở, may mắn và bình an.

Trong không gian tĩnh tại, tiếng trống chiêng ngân vang, tiếng mõ đều nhịp hòa cùng hương trầm nghi ngút, người dân thành kính dâng lễ vật để cầu mong cho một năm “thuận buồm xuôi gió, tôm cá đầy ghe”, gia đạo yên ổn, quê hương phát triển. Với du khách, đây là dịp để tận mắt chứng kiến một nghi lễ cổ truyền đậm chất phương Nam, nơi mỗi động tác, mỗi câu văn tế đều chất chứa tinh thần biết ơn và gắn bó bền chặt giữa con người và biển cả.

3. Nét trang nghiêm trong lễ hội Đầm Ô Loan – Gửi trọn lòng thành với biển cả

Lễ hội Đầm Ô Loan là một hoạt động vui chơi dịp đầu năm, là nơi kết tinh đời sống tâm linh của cộng đồng ngư dân miền Trung. Mở đầu lễ hội là nghi thức rước Cá Ông, một nghi lễ linh thiêng thể hiện lòng tôn kính đối với vị thần bảo trợ của biển cả, còn được gọi là “Ngư thần” hay “Phúc thần” trong tín ngưỡng dân gian. Đoàn rước gồm hàng trăm người dân địa phương trong trang phục truyền thống, rộn ràng tiếng chiêng trống, nối dài từ đình làng đến lăng thờ Cá Ông bên bờ đầm.

Tiếp nối nghi thức rước là lễ cầu ngư, được tổ chức trang trọng tại khu vực thờ tự. Trong không gian linh thiêng, bài văn tế được đọc lên một cách trịnh trọng, hòa cùng tiếng trống chiêng nhịp nhàng, ngân vang giữa sương sớm. Lễ vật được chuẩn bị công phu với tôm cá, bánh trái, hương hoa tất cả như lời nguyện ước chân thành gửi đến trời biển: cho mưa thuận gió hòa, ghe thuyền đầy cá tôm, gia đình bình an, quê hương trù phú. 

Hội làng tưng bừng – Hơi thở rộn ràng của ngư dân miền biển

Nếu phần lễ là chiều sâu tâm linh thì phần hội lại chính là nơi bừng lên sức sống của cộng đồng, với không khí tưng bừng, náo nhiệt, phản ánh rõ nét bản sắc văn hóa biển miền Trung. Diễn ra vào sáng mùng 7 Tết âm lịch, thời điểm người người rộn ràng đón xuân mới, phần hội là dịp hội tụ của các làng chài trong vùng, quy tụ hàng nghìn lượt người tham gia và cổ vũ.

Các trò chơi dân gian truyền thống mang đậm tính biểu tượng và tinh thần tập thể như lắc thúng chai, múa siêu, múa lân, hò bá trạo diễn ra liên tục ven bờ đầm. 

Thế nhưng điểm nhấn rực rỡ và cuốn hút bậc nhất không gì khác hơn là cuộc đua thuyền truyền thống - “linh hồn” của phần hội. Với sự góp mặt của hơn 200 vận động viên đến từ 11 xã ven đầm, hội đua thuyền trở thành sân chơi tranh tài sôi nổi. Bốn nội dung thi đấu bao gồm thuyền rồng, thuyền chài 4 người, sõng lưới và sõng chống sào, mỗi nội dung đều mang phong cách chèo riêng biệt, thể hiện kỹ thuật tinh tế và sự phối hợp ăn ý của các tay chèo lão luyện. 

Mỗi lần trống lệnh vang lên là từng con thuyền lao vút, tạo nên những màn nước bắn tung trắng xóa, hòa cùng tiếng hò reo náo nức từ hai bên bờ. Sự gay cấn, máu lửa của đường đua trên sóng nước làm nức lòng du khách và khiến người xem không thể rời mắt.

4. Khi nhịp trống vang trên sóng – Mãn nhãn với hội đua thuyền Đầm Ô Loan

Giữa không gian bao la của mặt đầm mênh mang sóng nước, hội đua thuyền truyền thống được xem là hoạt động đinh, tạo nên bầu không khí sôi động, hào hứng lan tỏa suốt lễ hội. Mỗi năm, khi mặt trời chưa kịp lên cao, hai bên bờ đầm đã rộn ràng tiếng trống cổ vũ, tiếng người reo hò, kéo dài từ khán đài đến tận làng chài xa xa. 

Các đội đua đến từ hơn mười xã ven đầm, quy tụ hơn 200 vận động viên, chia theo từng loại thuyền gồm: thuyền rồng, thuyền chài bốn người, sõng lưới, và sõng chống sào. Mỗi loại hình đều có kỹ thuật điều khiển riêng biệt, thể hiện sự điêu luyện và gắn kết đồng đội cao độ. 

Khi hiệu lệnh vang lên, từng chiếc thuyền như lao mình xé nước, để lại phía sau những vệt sóng trắng xóa và tiếng trống dồn dập như trái tim của lễ hội đang cùng nhịp đập.

Bên cạnh đua thuyền, các trò chơi dân gian và tiết mục văn nghệ tại Lễ hội Đầm Ô Loan cũng là điểm nhấn cuốn hút không kém, góp phần tái hiện sinh hoạt văn hóa truyền thống của cư dân vùng biển một cách sinh động, gần gũi. Trong tiếng trống rộn ràng và sắc màu lễ hội, từng hoạt động như múa lân, múa siêu, hò bá trạo lần lượt được trình diễn, thu hút đông đảo người xem và tạo nên một không khí lễ hội chan hòa.

Múa siêu là một nét múa đặc trưng của ngư dân miền biển, mô phỏng chuyển động của người chèo thuyền, kéo lưới, mưu sinh giữa đại dương bao la. Hò bá trạo, với tiết tấu nhịp nhàng và lời ca khỏe khoắn, tái hiện tinh thần đoàn kết của những người bạn thuyền đồng cam cộng khổ. Múa lân thì tưng bừng, linh hoạt, mang lại may mắn và sức sống mới cho cộng đồng trong dịp đầu xuân.

Với du khách, tham gia lễ hội là cơ hội hiếm có để hòa nhập vào đời sống văn hóa bản địa, được cảm nhận sâu sắc cái tình, cái hồn của người dân biển Tuy An những con người kiên cường, chan chứa nghĩa tình, luôn xem lễ hội là mạch nối giữa quá khứ và hiện tại.

5. Hồn biển hiện hữu trong lễ – Sức sống của cộng đồng ngư dân Tuy An

Lễ hội Đầm Ô Loan là biểu tượng sinh động của văn hóa cộng đồng nơi miền biển. Mỗi nghi thức, mỗi điệu múa, mỗi tiếng trống ngân vang đều chất chứa tinh thần tín ngưỡng thờ Cá Ông, một nét văn hóa linh thiêng đặc trưng của cư dân vùng duyên hải Nam Trung Bộ. Người dân nơi đây tin rằng Cá Ông (cá voi) là vị thần hộ mệnh giữa biển khơi, thường hiện thân cứu giúp ngư dân khi gặp sóng to gió lớn. Việc thờ phụng Ngài mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự biết ơn sâu sắc và tôn kính đối với thiên nhiên.

Trong khuôn khổ lễ hội, tinh thần đoàn kết cộng đồng được khơi dậy một cách rõ nét. Các đội thuyền từ nhiều xã phường cùng quy tụ, cùng rèn luyện, cùng thi đấu; người dân các làng chài cùng góp sức tổ chức, chuẩn bị lễ vật, dựng rạp, phối hợp từng khâu nhỏ nhất. Tất cả tạo nên một không gian lễ hội đậm tính cộng đồng, ấm áp tình làng nghĩa xóm bền vững mà mỗi du khách có thể cảm nhận ngay từ ánh nhìn đầu tiên.

Điểm hẹn văn hóa – Nơi giao thoa giữa thiên nhiên và truyền thống

Đầm Ô Loan qua lễ hội truyền thống mang đến cho du khách một trải nghiệm văn hóa trọn vẹn, kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên hữu tình và di sản tinh thần lâu đời. Mặt đầm phẳng lặng như gương, phản chiếu trời xanh và núi biếc, tạo nên một phông nền tuyệt đẹp cho những hoạt động lễ hội đậm chất quê biển. 

Lễ hội Đầm Ô Loan là cuộc hẹn đầu năm của người dân ven biển, là cánh cửa mở ra chiều sâu văn hóa, nơi du khách có thể lắng nghe tiếng lòng của biển, cảm nhận sự gắn kết bền chặt giữa con người và thiên nhiên. Trong tiếng trống hội vang xa, giữa không gian đầm nước lặng trôi và sắc màu lễ hội rực rỡ, du khách sẽ nhận ra: đôi khi, chỉ cần một chuyến đi là đủ để chạm đến những giá trị tinh thần thuần khiết và sâu sắc nhất.