1. Đôi nét về bánh nổ Quảng Ngãi

Bánh nổ nghe cái tên rất mộc mạc và thân thương là một trong những món đặc sản lâu đời của người dân Quảng Ngãi, gắn bó với đời sống nông thôn và phong tục truyền thống của vùng đất này. Được tạo nên từ những nguyên liệu quen thuộc của làng quê như gạo nếp, đường mía, gừng, mạch nha, mè... bánh nổ mang tới cho du khách trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ cùng hương vị giòn tan, ngọt thanh và thoang thoảng cay ấm nơi đầu lưỡi.

Người Quảng Ngãi xưa kia thường làm bánh nổ vào dịp Tết Nguyên đán, đám giỗ hoặc ngày rằm tháng Chạp, như một biểu tượng của sự sum vầy, nảy nở và mong ước cho năm mới an khang, mùa màng bội thu. Cái tên “bánh nổ” cũng mang hàm ý may mắn, vui tươi - giống như tiếng nổ giòn tan của hạt nếp khi rang chín, gợi liên tưởng đến sự khởi đầu rộn ràng, đầy hứa hẹn. Ngày nay, bánh nổ không chỉ là món quê vào các dịp lễ lớn nữa mà còn trở thành biểu tượng ẩm thực đặc sắc, góp phần giữ gìn hương vị quê hương Quảng Ngãi giữa dòng chảy hiện đại, nếu có dịp tới đây, bạn đừng bỏ lỡ món bánh nè nhé!

2. Lựa chọn nguyên liệu và chế biến bánh nổ

Lựa chọn nguyên liệu kỹ lưỡng

• Gạo nếp cái hoa vàng: Gạo nếp là nguyên liệu chính tạo nên cấu trúc và hương vị đặc trưng của bánh nổ. Người làm bánh Quảng Ngãi thường chọn nếp cái hoa vàng, loại nếp nổi tiếng bởi độ dẻo thơm và độ nở đẹp khi rang. Hạt nếp phải đều, không lẫn tẻ, được phơi khô kỹ dưới nắng tự nhiên để khi rang lên, từng hạt nổ đều, trắng phau và giòn rụm. Gạo nếp càng được ủ kỹ, bảo quản nơi khô ráo, càng nổ giòn và thơm bùi hơn - đây chính là “linh hồn” của món bánh truyền thống này.

• Đường mía thô: Không phải đường cát trắng công nghiệp, đường mía thô là nguyên liệu được ưa chuộng hơn bởi vị ngọt thanh, dịu nhẹ và màu nâu vàng tự nhiên. Loại đường này không chỉ ngọt mà còn có hương thơm đặc trưng của mía, giúp tạo nên màu sắc óng ánh và độ dính hoàn hảo khi đun với mạch nha. Vị ngọt của đường mía kết hợp cùng nếp rang tạo nên bản giao hưởng ẩm thực nhẹ nhàng, không quá gắt, đọng lại vị hậu ngọt thanh tao.

• Mạch nha: Mạch nha đóng vai trò như “chất keo” trong bánh nổ, giúp kết dính các hạt nổ lại với nhau mà vẫn giữ được độ mềm mại, dẻo ngọt. Mạch nha được làm từ tinh bột mầm lúa mạch hoặc nếp, nấu chảy thành chất lỏng sánh đặc. Người làm bánh truyền thống thường chọn mạch nha thủ công, không pha tạp, có vị ngọt thanh và màu cánh gián tự nhiên. Nếu thiếu mạch nha, bánh sẽ dễ bị vỡ vụn, thiếu độ dính và mất đi độ bóng mượt đặc trưng.

• Gừng: Trong chiếc bánh nổ Quảng Ngãi, gừng không chỉ là phụ liệu mà là thành phần tạo nên bản sắc. Gừng được chọn là loại củ già, cay nồng, thơm đậm. Người làm bánh đập dập hoặc giã nhuyễn gừng, nấu chung với đường và mạch nha để hương thơm thấm đều. Vị cay nhẹ của gừng giúp cân bằng vị ngọt, tạo cảm giác ấm bụng, rất phù hợp với khí hậu se lạnh ngày Tết hay tiết trời cuối năm.

• Mè trắng: Tuy chỉ là thành phần phụ, nhưng mè trắng rang lại mang đến hương thơm ngậy và điểm nhấn tinh tế cho bánh nổ. Mè được rang chín tới, dậy mùi, trộn cùng nếp hoặc rắc đều trên bề mặt bánh trước khi ép khuôn. Vị bùi của mè hòa quyện cùng độ giòn của nếp và độ ngọt của mạch nha tạo nên sự hài hòa đầy tinh tế trong mỗi miếng bánh.
• Đậu phộng: Một số phiên bản bánh nổ hiện đại hoặc theo khẩu vị địa phương còn thêm đậu phộng rang giã thô. Loại đậu được chọn là đậu ta, vỏ mỏng, nhân chắc, rang chín tới để giữ được độ béo mà không bị khét. Khi trộn cùng hỗn hợp đường - gừng - nếp, đậu phộng góp phần làm tăng vị bùi béo, giúp bánh dễ ăn và thơm hơn, nhất là với trẻ em hoặc người ưa món vặt truyền thống.

Chế biến bánh nổ cần thận

• Rang nếp nổ: Công đoạn đầu tiên nhưng vô cùng quan trọng chính là rang gạo nếp để tạo “hạt nổ”. Sau khi phơi kĩ, gạo sẽ ược rang trong chảo gang lớn, đặt trên bếp củi. Người rang phải liên tục đảo đều tay và điều chỉnh nhiệt lửa khéo léo. Khi đạt đến độ nóng chuẩn, hạt nếp sẽ bung nở trắng xốp, giòn rụm mà không cháy khét. Đây là công đoạn đòi hỏi kinh nghiệm và cảm giác lửa, bởi chỉ chậm vài giây hoặc đảo không đều, mẻ nếp có thể bị khét hoặc nổ không đều, làm mất vị bánh.
• Nấu nước đường và mạch nha: Trong quá trình rang nếp, bạn có thể nhờ người giúp đỡ công đoạn nấu hỗn hợp kết dính gồm đường mía, mạch nha và gừng. Đường mía thô được nấu tan chảy cùng một lượng nhỏ nước, sau đó cho mạch nha vào khuấy đều. Tiếp theo, người nấu cho thêm gừng giã nhuyễn hoặc thái sợi vào để tạo mùi thơm nồng và vị cay nhẹ. Hỗn hợp cần nấu đến khi đạt độ sánh đặc, có màu cánh gián óng ánh, kéo chỉ nhẹ là được. Khâu này là “linh hồn” của vị bánh, quyết định độ ngọt thanh hay gắt, độ sánh hay loãng.
• Trộn nguyên liệu khi còn nóng: Ngay sau khi nước đường – nha – gừng sôi đạt chuẩn, người thợ phải đổ nhanh hỗn hợp vào thau lớn chứa hạt nếp rang nổ, trộn đều tay khi hỗn hợp còn nóng. Đây là công đoạn cần nhiều người cùng phối hợp, bởi chỉ trong vòng 2–3 phút, hỗn hợp sẽ bắt đầu nguội và mất độ dẻo, khiến việc ép bánh sau đó khó khăn. Nếu có thêm mè hoặc đậu phộng, chúng sẽ được cho vào trong lúc trộn để đảm bảo phân bố đều.
• Ép khuôn: Ngay sau khi trộn xong, hỗn hợp được đổ vào khuôn gỗ hoặc khuôn inox, đã được lót giấy chống dính hoặc quét lớp dầu mỏng. Bạn có thể dùng tay hoặc thanh gỗ nén chặt để tạo thành khối đều và chắc. Bánh nổ truyền thống thường có dạng thanh chữ nhật, miếng vuông hoặc miếng dẹt tròn vô cùng hấp dẫn.

3. Thưởng thức bánh nổ đúng cách

Không phải là món ăn cao lương mĩ vĩ, bánh nổ thường trực trong đời sống người dân Quảng Ngãi một cách giản dị nhất nên khi thưởng thức, bạn không cần quá cầu kì. Bánh nổ ngon nhất là khi ăn kèm với một tách trà xanh ấm, sự hòa quyện giữa hương thơm cay của gừng, ngọt dịu mạch nha và bùi béo gạo nếp kết hợp với chút đắng chát của trà, tất cả tạo nên một trải nghiệm ẩm thực thật khó quên. 

Ngoài ra, không ít người sành ăn còn ăn bánh nổ kèm với chuối chín hoặc trái cây tươi, để tăng độ béo bùi, đặc biệt phù hợp với trẻ nhỏ. Dù ăn theo kiểu nào, điều quan trọng là phải ăn chậm - nhai kỹ - để thưởng thức trọn vẹn vị giòn, thơm, ngọt thanh và chút cay nhẹ nơi đầu lưỡi.

4. Một số món ẩm thực hấp dẫn khác tại Quảng Ngãi

Không chỉ có cơ hội thưởng thức món bánh nổ dân dã, du khách khi tới Quảng Ngãi có thể nếm thử nhiều món ăn đặc trưng khác như:

• Don: Đến Quảng Ngãi, du khách nhất định nên thưởng thức những món ăn chế biến từ don - loài nhuyễn thể nhỏ như hến, sống ở lòng sông Trà Khúc. Mỗi bát don nóng hổi gồm nước luộc don ngọt thanh, hành tăm, rau thơm, bánh tráng nướng bẻ vụn và chút ớt xanh, để lại cho du khách trải nghiệm đáng nhớ. 
• Cá bống kho tiêu: Từng con cá bống nhỏ được đánh bắt từ sông Trà, làm sạch rồi kho rim kỹ trong nồi đất với tiêu, nước mắm ngon và đường mía tạo nên món ăn đậm đà, đưa cơm khó cưỡng. 
• Ram bắp: Ram bắp là sự kết hợp giữa bắp non xay nhuyễn, trộn với hành tím, tiêu, gia vị rồi cuốn trong bánh tráng mỏng, chiên giòn lên vàng ruộm. Mọi hương vị hòa quyện tạo nên món ăn vặt hấp dẫn. 

Bánh nổ là món ăn vặt phổ biến tại Quảng Ngãi, hứa hẹn là điểm nhấn đáng nhớ cho chuyến du lịch của du khách. Nếu có dịp tới đây, bạn đừng bỏ lỡ nhé!