1. Đôi nét về đảo Lý Sơn và tỏi Lý Sơn

Đảo Lý Sơn - hòn đảo tiền tiêu giữa biển Đông thuộc địa phận tỉnh Quảng Ngãi, nổi tiếng là “vương quốc tỏi” của Việt Nam. Quần đảo này gồm ba đảo: đảo Lớn (Cù Lao Ré), đảo Bé (An Bình) và hòn Mù Cu. Không chỉ nổi bật với vẻ đẹp nguyên sơ, nước biển trong xanh và những vách đá núi lửa hùng vĩ, Lý Sơn còn là nơi hội tụ văn hóa biển đảo đặc sắc cùng truyền thống canh tác lâu đời gắn với một loại cây trồng duy nhất: tỏi.

Tỏi Lý Sơn nổi tiếng bởi không giống bất kỳ loại tỏi nào trên thị trường, tỏi mang dáng hình nhỏ nhắn, vỏ trắng, ép mẩy, thơm nồng nhưng không gắt. Bên cạnh đó, tỏi được trồng trên vùng đất được hình thành từ tro núi lửa kết hợp với cát biển - điều kiện địa chất độc nhất vô nhị nên mang hương vị đậm đà, vị cay dịu và hàm lượng tinh dầu cao, được đánh giá là tỏi ngon bậc nhất cả nước.

2. Thời điểm sinh trưởng và phát triển mạnh nhất của loại tỏi này

Không chỉ có hương vị thơm ngon, độc đáo, tỏi Lý Sơn còn trở nên quý hiếm bởi chỉ có một vụ canh tác trong một năm từ tháng 9 – 10 âm lịch, khi những cơn gió chướng bắt đầu thổi về, báo hiệu mùa đông đang chạm ngõ miền Trung. Đây là lúc đất trời Lý Sơn chuyển mình, khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao - tạo điều kiện lý tưởng để những nhánh tỏi giống bén rễ, vươn mầm trong lớp đất pha cát biển được bồi đắp kỹ lưỡng từ trước đó.

Từ tháng 11 đến tháng Giêng âm lịch, cây tỏi bước vào giai đoạn phát triển mạnh nhất. Lúc này, ánh nắng nhẹ chan hòa kết hợp với sương mù sáng sớm cùng gió biển mặn mòi chính là những yếu tố đặc trưng chỉ có ở đảo Lý Sơn, giúp cây sinh trưởng tốt, củ tỏi căng tròn, chắc thịt và giàu tinh dầu. Người dân đảo thường nói, “Tỏi Lý Sơn lớn lên bằng nắng, sống nhờ sương và trưởng thành trong gió” - câu nói mộc mạc nhưng bao hàm cả một quy luật canh tác đậm chất trời đất.

Đến cuối tháng 2 đầu tháng 3 âm lịch, Lý Sơn bước vào thời điểm thu hoạch tỏi sau hơn 5 – 6 tháng trồng trọt, chăm bẵm. Đây cũng là thời điểm đảo Lý Sơn ngập trong sắc trắng của hoa tỏi lác đác, xen lẫn sắc nâu vàng của đất, tạo nên một bức tranh lao động yên bình mà kỳ vĩ giúp du khách vừa có thể thưởng thức những nhánh tỏi mới chất lượng vừa có cơ hội check in lưu lại những khoảnh khắc tuyệt đẹp nơi đây. 

3. Công dụng của tỏi Lý Sơn

Không chỉ là đặc sản trứ danh, tỏi Lý Sơn còn là vị thuốc quý của thiên nhiên, mang tới cho du khách và người dân địa phương nhiều công dụng tuyệt vời. Nhờ điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu đặc biệt, tỏi chứa hàm lượng allicin và tinh dầu cao vượt trội so với các vùng trồng khác. Chính điều này đã tạo nên uy tín và giá trị y học riêng biệt cho tỏi Lý Sơn.

• Kháng sinh tự nhiên: Tỏi Lý Sơn chứa hàm lượng allicin cao - một hoạt chất sulfur tự nhiên có khả năng tiêu diệt vi khuẩn, virus và nấm. Khi nhai hoặc giã nát, allicin được giải phóng và hoạt động như một loại “kháng sinh tự nhiên”, giúp cơ thể nâng cao sức đề kháng, đặc biệt hiệu quả trong việc phòng ngừa cảm cúm, ho sốt, viêm họng, nhất là vào mùa lạnh hoặc khi thời tiết thay đổi thất thường.
• Hỗ trợ phòng ngừa các bệnh tim mạch: Một trong những công dụng nổi bật của tỏi Lý Sơn là khả năng điều hòa huyết áp và giảm mỡ máu. Theo nhiều nghiên cứu khoa học, tỏi có thể giúp hạ cholesterol xấu (LDL), tăng cholesterol tốt (HDL), làm chậm quá trình xơ vữa động mạch và ngăn ngừa tắc nghẽn mạch máu. Với người trung niên hoặc cao tuổi, ăn tỏi Lý Sơn thường xuyên là cách đơn giản để bảo vệ trái tim khỏi nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
• Cải thiện hệ tiêu hóa và kháng viêm đường ruột: Không chỉ có những công dụng tuyệt vời như trên, tỏi Lý Sơn còn là thành phần đặc biệt giúp kích thích tiêu hóa, tăng tiết dịch vị và giảm đầy hơi. Với tỏi Lý Sơn – nhờ có vị cay nhẹ, ít hăng, lại giàu tinh dầu - công dụng này càng được phát huy mạnh mẽ hơn. Việc sử dụng tỏi trong các bữa ăn còn giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn đường ruột, giảm nguy cơ tiêu chảy do vi sinh vật gây hại.
• Hỗ trợ điều hòa đường huyết: Đối với nhiều bệnh nhân đường huyết hoặc có nguy cơ mắc bệnh cao, tỏi Lý Sơn là món ăn có công dụng tuyệt vời làm tăng độ nhạy của insulin - hormone điều hòa lượng đường trong máu. Bạn có thể dùng tỏi thường xuyên để ổn định đường huyết ở mức an toàn, hỗ trợ kiểm soát bệnh lý một cách tự nhiên mà không gây tác dụng phụ.

• Giảm đau và chống viêm tự nhiên: Tỏi Lý Sơn cũng được sử dụng như một loại thuốc quý trong dân gian nhờ đặc tính chống viêm mạnh mẽ, tinh dầu tỏi có thể giúp làm dịu các triệu chứng viêm khớp, giảm sưng và cải thiện tuần hoàn máu cục bộ. Người dân đảo thường ngâm tỏi trong rượu trắng để xoa bóp lên vùng khớp đau, lưng mỏi hay vai gáy tê cứng để hạn chế các triệu chứng khó chịu của cơ thể. 
• Bảo vệ tế bào và phòng chống ung thư: Với hàm lượng lớn chất lưu huỳnh hữu cơ, tỏi Lý Sơn được đánh giá cao rong việc hỗ trợ ngăn ngừa sự hình thành và phát triển của tế bào ung thư. Các nghiên cứu y học hiện đại đã chứng minh: dùng tỏi thường xuyên có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh ung thư như ung thư dạ dày, đại tràng, thực quản và tuyến tiền liệt.
• Làm đẹp da và chống lão hóa: Bên cạnh hỗ trợ điều trị bệnh lý, tỏi Lý Sơn còn có công dụng tuyệt vời trong việc làm đẹp da và chống lão hóa. Allicin trong tỏi có khả năng tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, làm sạch bề mặt da và giảm viêm. Bên cạnh đó, các chất chống oxy hóa mạnh trong tỏi Lý Sơn giúp ngăn ngừa sự hình thành nếp nhăn, làm chậm quá trình lão hóa tế bào da. 

4. Những món ăn hoặc thành phẩm được chế biến từ tỏi Lý Sơn

Tỏi Lý Sơn có thể chế biến thành nhiều thành phẩm thơm ngon, chất lượng giúp du khách có thể thưởng thức đa dạng hơn. Một số thành phẩm chính được nhiều người yêu thích như:

• Tỏi Lý Sơn nướng: Để thưởng thức trọn vẹn mọi hương vị, du khách có thể ăn tỏi nướng - củ tỏi được giữ nguyên vỏ, đem nướng trên than hồng cho đến khi lớp vỏ bên ngoài cháy xém nhẹ, bên trong dậy mùi thơm nồng nàn, bùi ngọt và dễ ăn. Khi ăn, bạn có thể cảm nhận được vị cay dịu, hậu ngọt của tỏi chín hòa quyện cùng mùi khói tạo nên một món ăn vừa lạ miệng vừa tốt cho sức khỏe.
• Gỏi tỏi non: Một trong những món ăn độc đáo được chế biến từ tỏi, gỏi tỏi non là món ăn độc đáo chỉ có trong mùa thu hoạch tỏi - khi cây còn non, lá tỏi xanh mướt và thân chưa già. Phần thân non được chần sơ, trộn cùng tôm, thịt ba chỉ luộc, rau thơm và nước mắm chua ngọt. Vị giòn thanh của tỏi non hòa quyện với vị ngọt bùi của tôm thịt, chút cay nhẹ, thơm nức mùi tỏi đặc trưng khiến món ăn này trở thành “tinh hoa ẩm thực” của Lý Sơn, được người dân và du khách săn đón mỗi mùa.

• Tỏi muối chua: Đối với tín đồ mê đồ chua, tỏi Lý Sơn muối chua chắc chắn sẽ để lại cho bạn nhiều ấn tượng. au khi tỏi được bóc vỏ, ngâm với giấm gạo, đường, muối và ớt tươi trong nhiều ngày, thành phẩm cho ra hũ tỏi chua ngọt, hơi cay, rất bắt vị khi ăn kèm cơm nóng hoặc bún thịt nướng.
• Tỏi cô đơn ngâm mật ong: Tỏi cô đơn (tỏi một tép) ngâm với mật ong nguyên chất là sự kết hợp giữa hai “vị thuốc tự nhiên” cực kỳ tốt cho sức khỏe. Sau khi ngâm khoảng 2 tuần, tỏi sẽ mềm, dễ ăn, và có mùi thơm dịu của mật ong. Sản phẩm này thường được dùng mỗi sáng để tăng cường đề kháng, ngừa viêm họng, hỗ trợ tiêu hóa và làm đẹp da. Đây cũng là món quà sức khỏe cao cấp, thường được du khách chọn mua sau mỗi chuyến ghé thăm Lý Sơn.
• Rượu tỏi: Rượu ngâm tỏi Lý Sơn là một bài thuốc dân gian có mặt ở hầu hết các gia đình trên đảo. Tỏi sau khi bóc vỏ được ngâm trong rượu trắng nồng độ cao khoảng 15 - 20 ngày, cho ra thứ rượu có màu vàng sậm, mùi thơm mạnh. Mỗi ngày dùng một ít rượu tỏi giúp hỗ trợ trị các bệnh về xương khớp, cảm mạo, huyết áp và đau bụng. Dù không phải món ăn, nhưng đây là thành phẩm rất phổ biến, phản ánh niềm tin của người dân vào y học bản địa.
• Tỏi đen Lý Sơn: Một trong những thành phẩm chất lượng và có giá trị cao nhất chính là tỏi Lý Sơn - sản xuất theo công nghệ lên men để cho ra sản phẩm sức khỏe cao cấp.  Sau quá trình lên men kéo dài 45 - 60 ngày trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm nghiêm ngặt, tỏi trắng biến thành tỏi đen dẻo, có vị ngọt thanh như trái cây khô, giàu chất chống oxy hóa, tăng cường đề kháng, hỗ trợ giảm mỡ máu và rất được ưa chuộng trong các chế độ ăn kiêng hoặc phục hồi sức khỏe.

5. Những lưu ý khi sử dụng tỏi Lý Sơn

Dù có rất nhiều công dụng tuyệt vời nhưng khi sử dụng tỏi Lý Sơn, du khách cũng cần chú ý một số điều dưới đây:

• Không dùng tỏi khi bụng đói hoàn toàn tránh gây gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
• Hạn chế dùng quá liều lượng mỗi ngày khoảng 1 - 2 tép tỏi sống hoặc tương đương 5 - 10g tỏi tươi.
• Không dùng tỏi với một số loại thuốc điều trị như thuốc chống đông máu, thuốc điều trị tiểu đường và thuốc huyết áp.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú nên dùng tỏi vừa phải, đặc biệt là tỏi sống. 
• Không nên dùng tỏi khi đang có vết thương hở hoặc phẫu thuật gần đây.

Tỏi Lý Sơn là một trong những đặc sản nổi bật nhất tại Quảng Ngãi du khách nhất định không nên bỏ lỡ. Nếu có dịp tới đây, bạn nên nếm thử nhé!