Mỗi năm, du khách thập phương lại nô nức hành hương về đây để tri ân công đức các bậc tiền nhân, đắm mình trong không khí lễ hội tưng bừng và khám phá những nét đẹp văn hóa cổ truyền. SmartTravel hân hạnh đồng hành cùng bạn trong hành trình về Bắc Ninh dự lễ hội Đền Đậu - nơi kết nối tâm linh và di sản, nơi quá khứ giao thoa với hiện tại trong từng nghi lễ truyền thống.

 

1. Giới thiệu về Lễ hội Đền Đậu

1.1. Đôi nét về Đền Đậu Bắc Ninh

Tọa lạc tại làng Mộ Đạo, phường Bồng Lai, tỉnh Bắc Ninh, Đền Đậu là một trong những di tích tâm linh cổ kính gắn liền với lịch sử đấu tranh bảo vệ đất nước. Trước đây, nơi đây thuộc ba tổng, chín làng xã, là điểm trung tâm cho các sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân trong vùng.

 

Ngôi đền được xây dựng để thờ danh tướng Bình Thiên Hiển Đức Đại Vương, một vị anh hùng có công lớn trong việc đánh đuổi giặc ngoại xâm dưới thời Hùng Vương. Tương truyền, thần Đậu không chỉ linh ứng giúp đỡ các bậc đế vương trong việc giữ gìn giang sơn, mà còn phù hộ cho nhân dân được an khang, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

1.2. Nguồn gốc Lễ hội Đền Đậu

Lễ hội Đền Đậu có lịch sử lâu đời, gắn liền với truyền thống thờ cúng các vị thần linh bảo trợ của vùng đất ven sông Đuống. Hội làng của chín làng quanh khu vực này đã trở thành hội vùng lớn, được lưu truyền qua bao thế hệ, thể hiện tinh thần đoàn kết và lòng thành kính của người dân đối với vị thánh bảo hộ.

 

Lễ hội diễn ra vào các năm Tý, Dậu, Mão (3 năm một lần), kéo dài từ ngày 16 đến ngày 20 tháng 3 âm lịch. Đây là dịp để chín làng cùng tham gia vào các hoạt động nghi lễ và hội hè truyền thống. Trong đó, Đền Mộ Đạo được xem là chính đền (anh Cả), là nơi tổ chức các nghi thức quan trọng nhất, quy tụ đông đảo du khách thập phương về chiêm bái và tham dự lễ hội.

2. Điểm đặc sắc khi tham gia Lễ hội Đền Đậu

2.1. Xem lễ rước kiệu thần độc đáo

Một trong những điểm nhấn đặc sắc nhất của Lễ hội Đền Đậu chính là nghi thức rước kiệu thần - một màn tái hiện hoành tráng, trang nghiêm và đầy màu sắc. Đoàn rước kiệu bao gồm các thanh niên trai tráng cao to, khỏe mạnh, mình trần, đóng khố, thể hiện tinh thần dũng mãnh của những người con quê hương. Họ được giao trọng trách khiêng kiệu, cầm cờ, múa siêu đao, che tàn lọng, mang bát bửu… Tất cả tạo nên một khung cảnh rực rỡ, mang đậm màu sắc dân gian và khí thế anh hùng.

 

Việc được chọn tham gia đoàn rước không chỉ là vinh dự lớn mà còn là niềm tự hào của gia đình và dòng họ. Dù phải đầu tư khá nhiều cho trang phục và các lễ vật đi kèm, nhưng người dân luôn coi đây là một nghĩa vụ thiêng liêng đối với làng quê và vị thánh bảo hộ. 

 

Đặc biệt, để giữ sự trang nghiêm cho nghi lễ, những người tham gia phải tuân theo những điều kiêng kỵ nghiêm ngặt như: không ăn thịt chó, không ăn mắm tôm, không uống rượu, không gần gũi vợ/chồng… trước ngày lễ để giữ tâm trong, thân sạch, không làm ô uế nơi thờ thánh.

 

Cảnh tượng kiệu thần uy nghiêm cùng tiếng trống chiêng vang rền khắp đường làng tạo nên một bầu không khí sôi động, thiêng liêng. Đây không chỉ là phần nghi lễ mà còn là dịp để người dân và du khách cảm nhận tinh thần đoàn kết cộng đồng cũng như sự tiếp nối của những giá trị văn hóa truyền thống.

2.2. Nghe hát tế lễ thú vị

Lễ hội Đền Đậu không chỉ mang tính chất tín ngưỡng mà còn là một không gian trình diễn nghệ thuật dân gian đặc sắc. Một trong những điểm nổi bật của lễ hội chính là nghi thức hát tế lễ bằng ca trù, một loại hình âm nhạc truyền thống mang đậm giá trị lịch sử và tâm linh.

 

Tại đền Đậu, mỗi khi thực hiện nghi thức tế thần, ca trù được cất lên để tôn vinh công lao của Bình Thiên Hiển Đức Đại Vương. Những câu hát trầm bổng, ngân nga của ca trù không chỉ giúp không gian lễ hội trở nên linh thiêng, trang trọng mà còn thể hiện lòng thành kính của dân làng đối với vị thần bảo hộ. 

2.3. Tham gia các trò chơi dân gian đặc sắc hội Đền Đậu

Bên cạnh phần lễ trang nghiêm, phần hội của Lễ hội Đền Đậu mang đến bầu không khí sôi động, náo nhiệt với hàng loạt trò chơi dân gian đặc sắc. Đây chính là dịp để người dân và du khách hòa mình vào không gian hội hè, tận hưởng những trải nghiệm vui tươi, đậm chất văn hóa truyền thống.

 

Các trò chơi dân gian diễn ra trong lễ hội vô cùng phong phú, từ những môn thể thao dân gian như thi vật, nhảy phỗng, đu cây đến những hoạt động mang tính biểu diễn như chèo, tuồng, ca trù. Thi vật là một trong những phần thi hấp dẫn nhất, nơi các chàng trai lực lưỡng so tài với nhau trong những màn đấu đầy kịch tính. Nhảy phỗng là trò chơi truyền thống thể hiện sự nhanh nhẹn và khéo léo của người chơi khi thực hiện các động tác nhảy liên tiếp.

 

Đặc biệt, không thể không kể đến các trò chơi dân gian gắn liền với đời sống lao động như thi dệt vải, bắt trạch trong chum, bắt vịt dưới ao. Những trò chơi này không chỉ mang lại tiếng cười sảng khoái mà còn giúp tái hiện một phần sinh hoạt của người dân Bắc Bộ xưa. Người tham gia không chỉ thể hiện tài năng, sự khéo léo mà còn có cơ hội tìm hiểu về những giá trị lao động truyền thống.

 

Phần hội không chỉ tạo ra sân chơi cho người dân địa phương mà còn thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi đến trải nghiệm. Chính những hoạt động vui tươi này đã góp phần làm nên linh hồn của lễ hội Đền Đậu, biến nơi đây thành điểm đến không thể bỏ lỡ mỗi dịp đầu xuân.

3. Kinh nghiệm dự Lễ hội Đền Đậu

Để có một trải nghiệm trọn vẹn khi tham gia Lễ hội Đền Đậu tại Bắc Ninh, du khách nên chuẩn bị kỹ lưỡng từ thời gian, phương tiện di chuyển đến trang phục và ứng xử trong không gian lễ hội.

 

Trước tiên, thời gian tổ chức lễ hội là vào ngày 16 - 20 tháng 3 âm lịch, đặc biệt chỉ diễn ra 3 năm một lần vào các năm Tý, Dậu, Mão. Do đó, du khách cần lên kế hoạch từ sớm để không bỏ lỡ dịp hiếm có này. Về phương tiện, từ Hà Nội, du khách có thể di chuyển bằng xe máy, ô tô cá nhân hoặc xe khách đến phường Bồng Lai, Bắc Ninh. Khi đến nơi, có thể gửi xe ở các bãi giữ xe gần đền để thuận tiện đi bộ tham quan.

 

Về trang phục, do đây là lễ hội mang tính chất tâm linh, du khách nên chọn quần áo lịch sự, kín đáo, tránh trang phục hở hang, phản cảm. Khi tham gia phần lễ, hãy giữ thái độ trang nghiêm, thành kính; còn khi tham gia phần hội, du khách có thể hòa mình vào các hoạt động nhưng vẫn nên giữ ý thức văn minh, tránh chen lấn, xô đẩy.

 

Ngoài ra, vì lễ hội thu hút rất đông người tham gia, du khách cần lưu ý giữ gìn tư trang, đồ đạc cá nhân, tránh mất mát. Đặc biệt, đừng quên thưởng thức các đặc sản địa phương như bánh phu thê, nem Bùi, và chè lam - những món ăn đậm đà hương vị Kinh Bắc.

4. Kết hợp tham quan các điểm du lịch Bắc Ninh

4.1. Chùa Bút Tháp 

Sau khi tham dự Lễ hội Đền Đậu, du khách có thể ghé thăm Chùa Bút Tháp, một trong những ngôi chùa cổ kính và độc đáo nhất của Bắc Ninh. Chùa tọa lạc bên bờ sông Đuống, nổi bật với kiến trúc cổ mang đậm dấu ấn Phật giáo thời Hậu Lê. Điểm đặc biệt nhất của chùa chính là tòa Cửu phẩm Liên Hoa, một tác phẩm điêu khắc gỗ tinh xảo có một không hai tại Việt Nam, thể hiện triết lý nhà Phật qua từng tầng tháp xoay độc đáo.

 

Không chỉ là nơi thờ Phật, Chùa Bút Tháp còn được xem là bảo tàng nghệ thuật điêu khắc cổ, với những bức tượng Phật, tượng Hộ pháp và phù điêu khắc gỗ vô cùng tinh tế. Trong đó, tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay được làm từ gỗ mít nguyên khối, thể hiện vẻ đẹp uy nghiêm và nhân từ, được đánh giá là kiệt tác của điêu khắc Việt Nam. Đến đây, du khách không chỉ cảm nhận được sự bình yên, thanh tịnh mà còn được chiêm ngưỡng những giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc của dân tộc.

4.2. Làng tranh Đông Hồ

Nằm cách Đền Đậu không xa, làng tranh Đông Hồ là một điểm đến không thể bỏ lỡ khi du khách ghé thăm Bắc Ninh. Đây là cái nôi của dòng tranh dân gian nổi tiếng, phản ánh chân thực đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán và những giá trị tinh thần của người Việt từ xa xưa. Những bức tranh Đông Hồ với màu sắc rực rỡ, đường nét giản dị nhưng sâu sắc đã trở thành biểu tượng của nghệ thuật dân gian Việt Nam.

 

Đến làng tranh Đông Hồ, du khách sẽ có cơ hội tận mắt chứng kiến quy trình làm tranh truyền thống từ khâu chế tạo giấy điệp, pha màu tự nhiên đến in tranh bằng tay trên ván khắc gỗ. Đặc biệt, du khách còn có thể trực tiếp tham gia trải nghiệm in tranh dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân, mang về những bức tranh độc đáo làm kỷ niệm.

 

Ngoài tranh dân gian, làng Đông Hồ còn nổi tiếng với các sản phẩm làng nghề truyền thống như đồ thủ công mỹ nghệ, giấy dó, quạt giấy… Nếu đến đây vào dịp cận Tết, du khách sẽ cảm nhận được không khí nhộn nhịp, rộn ràng khi các gia đình tất bật làm tranh phục vụ nhu cầu trang trí nhà cửa của người dân cả nước.

4.3. Đền Cùng Giếng Ngọc 

Một điểm tham quan tâm linh hấp dẫn khác mà du khách có thể kết hợp khi đến Bắc Ninh chính là Đền Cùng - Giếng Ngọc. Đây là nơi thờ nhị vị đại vương Cao Sơn và Quý Minh, hai vị tướng có công lớn trong việc bảo vệ bờ cõi nước Văn Lang thời Hùng Vương.

 

Điểm đặc biệt của khu di tích này chính là Giếng Ngọc, một giếng nước cổ có làn nước trong xanh quanh năm, được cho là có nguồn gốc từ thời xa xưa. Tương truyền, giếng nước này từng là nơi hai vị tướng rửa gươm trước khi ra trận và có khả năng mang lại may mắn, tài lộc cho những ai đến cầu nguyện. Chính vì vậy, nhiều du khách đến đây không chỉ để dâng hương mà còn để xin nước giếng mang về, với mong muốn có một năm bình an và thịnh vượng.

 

Ngoài giá trị tâm linh, Đền Cùng - Giếng Ngọc còn mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ với những hoa văn chạm khắc tinh xảo trên cột gỗ, mái đình rêu phong và khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Đây là điểm dừng chân lý tưởng để du khách tận hưởng không gian thanh bình và tìm hiểu thêm về những câu chuyện lịch sử hào hùng của dân tộc.

 

Lễ hội Đền Đậu không chỉ là một nghi thức tín ngưỡng mà còn là một biểu tượng văn hóa của vùng đất Kinh Bắc - nơi lưu giữ những giá trị tinh thần và bản sắc dân tộc. Hành trình về đây không chỉ là một chuyến đi, mà còn là cơ hội để mỗi người tìm về cội nguồn, lắng nghe những câu chuyện lịch sử và hòa mình vào không gian lễ hội đầy sắc màu. SmartTravel tin rằng, mỗi bước chân trên con đường về Đền Đậu không chỉ mở ra cánh cửa về quá khứ mà còn giúp ta thêm trân trọng những di sản quý giá của cha ông. Hãy để chúng tôi đồng hành cùng bạn trên hành trình tâm linh ý nghĩa này!